Scenariusz zajęć

Autor: Elżbieta Korzeniak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie są podstawowe postulaty teorii strukturalnej związków organicznych?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

1) wyjaśnia i stosuje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych.

Zakres rozszerzony:

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

1) wyjaśnia i stosuje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie katenacji;

• wskazuje typ hybrydyzacji orbitali walencyjnych wszystkich atomów węgla na podstawie wzoru strukturalnego cząsteczki związku organicznego;

• pisze wzory półstrukturalne możliwych izomerów związku o podanym wzorze sumarycznym;

• określa warunki jakie musi spełniać związek, aby był zaliczony do związków aromatycznych;

• stosuje w praktyce pojęcie stopnia nienasycenia w celu szybkiego ustalenia budowy związku organicznego na podstawie wzoru sumarycznego;

• określa rzędowość atomów węgla w cząsteczce danego związku.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• pogadanka;

• animacja;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• tablice maturalne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel opiera się na informacjach zawartych we wstępie z wykorzystaniem zdjęcia Wöhlera i GPS z telefonu komórkowego; wykorzystuje zasady funkcjonowania GPS do wyjaśnienia teorii strukturalnej.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia związki organiczne.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują treści w e‑materiale w odniesieniu do pojęcia katenacji. Mogą również poszukać wyjaśnienia w innych dostępnych źródła informacji. Chętny uczeń podaje interpretację tego pojęcia. Nauczyciel zwraca uwagę na podkreślenie wyjątkowej roli węgla jako jedynego pierwiastka, którego atomy mogą tworzyć łańcuchy i pierścienie o nieograniczonym stopniu skomplikowania.

2. Przypomnienie pojęcia hybrydyzacji (pogadanka) – chętna osoba podaje znaczenie tego pojęcia na forum klasy. Analiza z uczniami rodzaju wiązań tworzonych przez atomy węgla, których orbitale walencyjne są w określonym stanie hybrydyzacji oraz ich wpływ na kształt cząsteczki.

3. Uczniowie analizują treści w e‑materiale dotyczące pojęcia układu sprzężonych wiązań podwójnych oraz aromatyczności. Chętni uczniowie podają interpretację tych pojęć na forum klasy.

4. Nauczyciel wprowadza pojęcie stopnia nienasycenia. Uczniowie, na podstawie wzoru, określają cechy budowy związków organicznych oraz wnioski tzn. co wynika z danej wartości stopnia nienasycenia.

5. Nauczyciel wprowadza pojęcie rzędowości atomu węgla, a uczniowie określają rzędowość poszczególnych atomów węgla w oparciu o wzór półstrukturalny.

6. Uczniowie w parach analizują animację.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć, nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jakie związki nazywamy związkami organicznymi? Jak można zdefiniować pojęcie katenacji? Jakie rodzaje hybrydyzacji mogą występować w przypadku atomów węgla? Za pomocą jakich wiązań mogą łączyć się atomy węgla z innymi atomami? Co oznacza aromatyczność? Co oznacza układ sprzężonych wiązań podwójnych?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji. Medium może być również wykorzystane podczas wykonywania zadania domowego lub przez uczniów nieobecnych na lekcji celem uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie związki nazywamy związkami organicznymi?

• Jak można zdefiniować pojęcie katenacji?

• Jakie rodzaje hybrydyzacji mogą występować w przypadku atomów węgla?

• Za pomocą jakich wiązań mogą łączyć się atomy węgla z innymi atomami?

• Co oznacza aromatyczność?

• Co oznacza układ sprzężonych wiązań podwójnych?