Autor: Anna Juwan

Temat: Konkurencyjne wypieranie gatunków

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym jest konkurencja międzygatunkowa.

• Przedstawisz skutki konkurencji międzygatunkowej.

• Poznasz zasadę konkurencyjnego wyparcia Gausego i podasz jej przykłady.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• rozmowa kierowana;

• symulacja;

• prezentacja;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

2. Chętny/wybrany uczeń pozyskuje samodzielnie informacje dotyczące przykładów konkurencyjnego wypierania gatunków (innych niż omówione w e‑materiale) i przygotowuje na ich temat prezentację.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o zdefiniowanie terminu „nisza ekologiczna” oraz przypomnienie, jakie ma ona znaczenie dla gatunku.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacja. Wskazany przed lekcją uczeń prezentuje i omawia efekty swojej pracy. Nauczyciel oraz inni uczniowie zadają pytania prezentującemu, w razie potrzeby uzupełniając jego wypowiedź.

2. Praca w parach z treścią e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Symulacja interaktywna” układają pytania do quizu dla innych par. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięską parę.

3. Praca z multimedium („Symulacja interaktywna”). Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, przedstawili wniosek wynikający z wykresów na temat liczebności hodowli pojedynczych gatunków pantofelków oraz hodowli mieszanej. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

4. Nauczyciel czyta polecenie nr 2: „Określ, czy stwierdzenie: «Dwa gatunki o identycznych wymaganiach (niszy ekologicznej) nie mogą ze sobą współistnieć» jest prawdziwe”. Prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje swoją odpowiedź, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

5. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie interaktywne nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić różnice w przystosowaniu się do warunków środowiska pomiędzy gatunkami zasiedlającymi je na etapie pionierskim oraz tymi, które zasiedlają je w etapie współzawodnictwa), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 3 i 6 – sprawdzające wiedzę na temat rodzajów konkurencji oraz zasady Gausego.

2. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, podsumowuje omawiany na lekcji materiał, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Symulacja interaktywna” na lekcji „Konkurencja wewnątrzgatunkowa i międzygatunkowa – charakterystyka i znaczenie biologiczne”.