Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Klasyfikacja kwasów ze względu na budowę

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

10) klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

10) klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• dokonuje podziału kwasów ze względu na budowę;

• porównuje grupę kwasów beztlenowych oraz tlenowych pod względem ich budowy.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• mapa pojęciowa;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza materiału źródłowego;

• kieszeń i szuflada;

• modelowanie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca całego zespołu klasowego;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie, celem przypomnienia definicji kwasów wg teorii Brønsteda oraz wzoru ogólnego kwasów. Jaka jest różnica w terminologii między kwasem a odczynem kwasowym?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy starają się odpowiedzieć na pytanie: „W jaki sposób można dokonać klasyfikacji kwasów nieorganicznych pod względem budowy”?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z klasą ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują i zbierają w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy wzory sumaryczne oraz strukturalne kwasu chlorowodorowego oraz chlorowego(I). Zadaje pytania: Jaka jest różnica pomiędzy tymi kwasami (kwas chlorowodorowy należy do kwasów beztlenowych, ponieważ w reszcie kwasowej nie występuje atom tlenu, z kolei kwas chlorowy(I) należy do kwasów tlenowych, ponieważ w reszcie kwasowej występuje atom tlenu)? Jakie jest podobieństwo między nimi? Następuje powrót do fazy wstępnej i skonfrontowanie wypowiedzi uczniów.

2. Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę:

3. Uczniowie, poprzez zgłaszanie swoich propozycji na forum klasy, uzupełniają tabelę, np.:

4. Modelowanie. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje modele kulkowo‑pręcikowe. Ich zadaniem jest konstruowanie wzorów modelowych, wskazanych przez nauczyciela kwasów na podstawie pkt. 2. Nauczyciel weryfikuje poprawność konstrukcji modeli.

5. Nauczyciel odsyła uczniów do medium – mapy pojęciowej. Uczniowie w parach zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

6. Uczniowie sprawdzają samodzielnie swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłam/łem się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa pojęciowa może być użyta przez uczniów podczas przygotowywania się do lekcji lub do pracy kontrolnej. Osoby nieobecne na lekcji mogą medium wykorzystać jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak można podzielić kwasy pod względem ich budowy?

• Jakie znasz kwasy tlenowe i beztlenowe? – podaj przykłady.

• Jaka jest różnica między kwasem siarkowodorowym a siarkowym(VI)?

• Z czego to wynika, że kwas azotowy(III) ma o jeden atom tlenu więcej niż kwas azotowy(V)?

2. Nauczyciel przygotowuje modele kulkowo‑pręcikowe.