Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Funkcja brzydoty w wierszach Stanisława Grochowiaka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura uzupełniająca
26) Anna Kamieńska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig, Stanisław Grochowiak, Edward Stachura, wybór wierszy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • scharakteryzuje turpizm w poezji Stanisława Grochowiaka;

  • określi funkcje brzydoty w wierszach Stanisława Grochowiaka;

  • przeanalizuje pogląd, że wiersze turpistów były w istocie afirmacją życia i człowieka.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed zajęciami:

  1. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat motywu vanitas i brzydoty w sztuce średniowiecza i baroku. Nawiązuje do motywów rozpadu, choroby i kalectwa w poezji S. Grochowiaka.

  2. Nauczyciel może poprosić uczniów o głośne przeczytanie wybranych wierszy Grochowiaka np. Rozbieranie do snu. 

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał  i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do wcześniejszej rozmowy. Wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

  2. Prowadzący zajęcia może poprosić wybranego ucznia o odczytanie Ody do turpistów.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. 

  2. Nauczyciel może zainicjować dyskusję na temat: Czym jest brzydota?

  3. Prowadzący lekcję prosi uczniów o zapisanie na tablicy propozycji odpowiedzi na pytanie: Jaką funkcja w poezji Grochowiaka pełni brzydota (obrazy choroby i rozpadu)? 

  4. Uczniowie zapoznają się z audiobookiem, następnie wykonują polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje. Polecenie 2 może być wykonane w formie dyskusji.

  5. Uczniowie przechodzą do drugiej sekcji multimedialnej i zapoznają się z wybranymi wierszami.. Wykonują polecenia 1 i 2 oraz ćwiczenia. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.

  6. Polecenie 1 („Mapa myśli”) może być wykonane wspólnie i przybrać formę dyskusji.

  7. Nauczyciel zachęca uczniów do poszerzenia listy rekwizytów turpistycznych – na podstawie wybranych samodzielnie wierszy Grochowiaka. 

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o wypowiedź na temat istoty turpizmu według Grochowiaka. Inni uczniowie uzupełniają jego wypowiedź.

  2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o podsumowującą wypowiedź na temat funkcji brzydoty w poezji Grochowiaka.

  3. Prowadzący zajęcia ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu..

  4. Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom lekturę innych wierszy poetów pokolenia „Współczesności”, w których brzydota pełni znaczącą rolę (np. wiersze Rafała Wojaczka).

Praca domowa:

Napisz wypracowanie na temat:

Na czym polegała według Stanisława Grochowiaka afirmacja turpistyczna?

Materiały pomocnicze:

  • Krzysztof Trybuś, Dialektyka sacrum w poezji Stanisława Grochowiaka, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, nr 75/2.

  • https://culture.pl/pl/tworca/stanislaw‑grochowiak

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Mapa myśli