Autor: Grzegorz Samotiuk

Przedmiot: Historia

Temat: Polscy Sprawiedliwi – pomoc Żydom

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, co groziło w Polsce za pomoc Żydom i w jaki sposób Polacy odnosili się do kwestii zagłady ludności żydowskiej;

• wyjaśnia, czym była Żegota;

• tłumaczy, czym jest tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata i dlaczego Polacy posadzili najwięcej drzewek w Ogrodzie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata;

• opisuje rolę Jana Karskiego w ujawnieniu tragedii zagłady ludności żydowskiej na terenach polskich;

• wyjaśnia, dlaczego niektórzy ludzie o swojej prawdziwej tożsamości dowiedzieli się dopiero w późniejszym wieku.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• wykład,

• analiza tekstu źródłowego,

• dyskusja,

• pogadanka,

• burza mózgów,

• praca z audiobookiem.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• telefon z dostępem do internetu,

• tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Na jego podstawie przygotowują się do lekcji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji, następnie przechodzi do ustalenia kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel krótko scharakteryzuje politykę niemiecką wobec ludności cywilnej na okupowanych ziemiach polskich, wskazując jej różnicowanie wobec ludności polskiej i żydowskiej. Przypomina uczniom o pierwszych prześladowaniach Polaków i Żydów stosowanych przez wojska niemieckie wkraczające na ziemie polskie. Wskazuje także różnice w represjach wobec ludności polskiej i żydowskiej (kwestia oznakowania Żydów, tworzenia gett oraz obozów pracy dla Żydów). Wyjaśnia sprawę „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” oraz wprowadzony w Generalnym Gubernatorstwie bezwzględny zakaz pod karą śmierci udzielania pomocy i schronienia ukrywającym się Żydom. Uświadamia uczniom, że Holokaust nie dokonał się w próżni społecznej, lecz na oczach całego świata.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel informuje uczniów, że polityka Niemców miała wpływ na różne postawy ludności polskiej wobec Żydów. Następnie prosi uczniów, aby na zasadzie burzy mózgów wymienili postawy ludzi, które można zauważyć, kiedy dochodzi do wydarzenia związanego z zagrożeniem. Jedna osoba zapisuje propozycje uczniów na tablicy. Chodzi o wyszczególnienie trzech głównych postaw: zaangażowania, obojętności i działania na szkodę.

2. Nauczyciel wyjaśnia, że los Żydów zależał nie tylko od nazistów, ale także w pewnej mierze od ludności polskiej, która mogła im pomóc, wydać ich lub pozostać obojętna. Opowiada uczniom o honorowym tytule Sprawiedliwy wśród Narodów Świata i przodującej roli Polaków udzielających pomocy Żydom.

3. Następnie dzieli uczniów na siedem cztero-, pięcioosobowych grup. Każda z grup odszukuje materiały z portretem i notatką dotyczącą polskiego Sprawiedliwego (Irena Sendlerowa, rodzina Ulmów, Jan Żabiński, Leopold Socha, Matylda Getter, małżeństwo Krzyczkowskich, Maria Kotarba). Zadaniem uczniów będzie przedstawienie danej postaci i jej roli w ratowaniu Żydów.

4. Prezentacje uczniowskie. Wybrani przedstawiciele grup prezentują wyniki pracy zespołów, nauczyciel dopowiada w razie potrzeby dodatkowe informacje.

5. Następnie nauczyciel zachęca uczniów do dyskusji, zadając pytania: Jak myślicie, jak wy zachowalibyście się w takiej sytuacji? Czy na miejscu tych osób postąpilibyście podobnie? Zaznacza, że jest to tylko hipotetyczna dyskusja i nie ma na celu oceniania niczyich wyborów, a jedynie postawienie się w pewnej sytuacji moralnego wyboru.

6. Praca z multimedium. Uczniowie odsłuchują audiobook, a następnie pracują w parach. Odpowiadają na pytania: Z jakich pobudek powstała Rada Pomocy Żydom? W jaki sposób Żegota pomagała ludności żydowskiej? (polecenie 1). Wybrana para udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą ją uzupełniać.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 2 z sekcji „Sprawdź się”. W ramach podsumowania nauczyciel wraz z uczniami omawia ich decyzje.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.

Praca domowa:

Poszukaj informacji o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata z twojej okolicy. Stwórz prezentację multimedialną dotyczącą tych osób i ich działalności podczas II wojny światowej.

Materiały pomocnicze:

J. Leociak, Ratowanie. Opowieści Polaków i Żydów, Kraków 2010.

W. Bartoszewski, Pisma wybrane, t. 1, 1942–1957, Kraków 2007.

W. Bartoszewski, Polacy, Żydzi, okupacja, Kraków 2016.

Wskazówki metodyczne:

Wybrani uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Audiobook” i przygotować krótką prezentację poświęconą Radzie Pomocy Żydom. Wówczas jedna osoba przedstawia ją na koniec fazy realizacyjnej.