Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Pan Tadeusz jako projekt polityczny
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
przedstawi genezę powstania Pana Tadeusza;
określi rolę, jaką Pan Tadeusz wypełnił w kulturze i w społeczeństwie polskim;
omówi sposoby odczytania Pana Tadeusza, przywołując kontekst historyczny.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
e‑podręcznik;
tablica interaktywna lub rzutnik;
komputery z dostępem do internetu dla uczniów.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie przypominają sobie lekturę Pan Tadeusz i w dostępnych źródłach szukają informacji na temat kontekstu historycznego. Przygotowują prezentację związaną z tym zagadnieniem.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali cel zajęć oraz kryteria sukcesu.
Wskazane osoby prezentują prace, które wykonały przed lekcją. W ten sposób wprowadzamy uczniów w świat Pana Tadeusza w kontekście historycznym.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z Wprowadzeniem i sekcją „Przeczytaj”. Następnie chętne osoby zajmują dwa miejsca w wewnętrznym kręgu (pozostali uczniowie wraz z nauczycielem zajmują miejsca w kręgu zewnętrznym) i rozpoczynają rozmowę dotyczącą roli, jaką w Pan Tadeusz wypełnił w kulturze i w społeczeństwie polskim. Jeśli któraś z osób z zewnętrznego kręgu chciałaby coś dodać lub o coś zapytać, siada na wolnym krześle obok głównych rozmówców. Jeśli uczniowie z wewnętrznego kręgu nie znają odpowiedzi, wspiera ich nauczyciel lub ktoś z zewnętrznego kręgu.
Po zakończonej rozmowie uczniowie wysłuchają wykładu prof. Michała Kuziaka, a następnie wyjaśniają, dlaczego Pan Tadeusz został chłodno przyjęty przez pierwszych odbiorców. Wysłuchają również drugiej części wykładu prof. Michała Kuziaka i określają rolę Pana Tadeusza w polskiej literaturze XIX w. W wypowiedzi odnoszą się m.in. do legendy sarmackiej.
Faza podsumowująca:
Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każda z nich ma za zadanie wykonać następujące polecenia:
- Oceńcie, czy w kontekście wydarzeń II poł. XIX w. oraz licznych nawiązań literackich Pan Tadeusz może być odczytany jako utwór mający do wypełnienia rolę polityczną.
- Scharakteryzujcie wizję historii zawartą w Epilogu.
- Wyjaśnijcie, dlaczegoJedna już tylko dziś kraina taka,/
W której jest trochę szczęścia dla Polaka: Kraj lat dziecinnychNauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
Praca domowa:
Obejrzyj film Pan Tadeusz (1999) w reżyserii Andrzeja Wajdy. Wyjaśnij, które epizody współtworzą tzw. mit narodowy.
Wysłuchaj wykładu prof. Michała Kuziaka, a następnie zastanów się i wyjaśnij, dlaczego listy i pisma emigracyjne Mickiewicza miały charakter antyokcydentalny. Z jakimi zjawiskami poeta utożsamiał Zachód? Jaką przedstawił propozycję dla Polski?
Materiały pomocnicze:
Pan Tadeusz (1999) w reżyserii Andrzeja Wajdy.
Alina Witkowska, Mickiewicz. Słowo i czyn, Warszawa 1983.
Wskazówki metodyczne
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja TED” do podsumowania lekcji.