Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Religia, nauka i filozofia starożytnej Grecji

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, jak narodziła się filozofia, i wymienia najważniejszych filozofów greckich;

• opisuje, jaką rolę w rozwoju nauki odegrała filozofia grecka;

• wymienia, osiągnięcia starożytnej Grecji w dziedzinie nauki i kultury, które wykorzystujemy w czasach współczesnych;

• tłumaczy, jakie znaczenie w życiu Greków miała mitologia.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup, których zadaniem będzie przygotowanie prezentacji na jedno z poniższych zagadnień:

• grupa 1 – Filozofowie przyrody oraz najważniejsze osiągnięcia greckiej nauki;

• grupa 2 – Słynni greccy filozofowie: Sokrates, Platon i Arystoteles;

• grupa 3 – Poglądy sofistów i sceptyków;

• grupa 4 – Poglądy cyników, stoików i epikurejczyków;

• grupa 5 – Religia w starożytnej Grecji.

Uczniowie powinni przy tym korzystać z różnych źródeł, nie tylko e‑materiału. Grupy wyłaniają swoich przedstawicieli, którzy będą prezentować najważniejsze informacje podczas zajęć.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązuje do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Może zadać uczniom pytanie, z jakimi postaciami nauki czy filozofii kojarzy im się starożytna Grecja. Zapowiada, że na lekcji będą mieli okazję zweryfikować oraz uzupełnić swoją wiedzę.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów, zgodnie z ustaloną kolejnością grup (od filozofów przyrody po religię starożytnej Grecji). Pozostali uczniowie wynotowują najważniejsze informacje, w razie potrzeby zadają pytania prezentującym. Nauczyciel może również wskazać jedną osobę, która będzie zapisywała informacje na tablicy. Po każdej prezentacji prowadzący - jeśli będzie to konieczne - uzupełnia wypowiedź, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Wybrana osoba czyta polecenie 1: „Zapoznaj się z poniższym filmem. Jaki stosunek do swoich bogów mieli Grecy? Porównaj ich wierzenia oraz sposób celebrowania uroczystości do innych starożytnych religii” z sekcji „Film edukacyjny”. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie dzielą się na grupy i opracowują odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udziela także uczniom informacji zwrotnej.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że wspólnie będą rozwiązywać ćwiczenia od 4 do 7 i analizować teksty źródłowe. Uczniowie zapoznają się z fragmentami tekstów, nauczyciel daje uczniom określony czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zaprasza uczniów do krótkiej dyskusji podsumowującej. Zadaje pytania: Czy któryś z omawianych poglądów filozoficznych jest obecny w dzisiejszych dyskusjach o etyce, moralności, szczęściu, sposobie postrzegania otaczającego nas świata? Jak my, współcześni, rozumiemy takie hasła jak cynizm, sceptycyzm czy postawa stoicka, a jak rozumieli je starożytni? Czy któraś z zaprezentowanych idei jest wam szczególnie bliska? Uczniowie krótko dyskutują, przedstawiają swoje poglądy i je uzasadniają.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie 2 z sekcji „Film edukacyjny”.

2. Wykonaj ćwiczenie 9 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Musiał D., Świat grecki. Od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.

Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.

Paradowski J., Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1992.

Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.

Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 1–5, tłum. Edward Iwo Zieliński, Lublin 1999.

Wskazówki metodyczne:

Informacje z sekcji „Film edukacyjny” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do pracy uczniów w parach lub samodzielnie. Film może zostać również wykorzystany w lekcji powtórkowej dotyczącej starożytnej Grecji.