Dla nauczyciela
Autor: Dorota Czarny
Przedmiot: Historia
Temat: Czy tylko trudne sąsiedztwo? Polska i zakon krzyżacki w średniowieczu
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
zakres podstawowy
XII. Polska w XIV – XV w.
Uczeń:
4) charakteryzuje i ocenia stosunki polsko – krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
omawia relacje polsko‑krzyżackie w średniowieczu.
wyjaśnia, skąd się wzięła czarna legenda Krzyżaków.
ocenia, jak wpływają na siebie sąsiadujące państwa.
Strategie nauczania:
konstruktywizm
Metody i techniki nauczania:
mapa myśli;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
kostka metodyczna.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty, markery
Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie, co wiedzą już na temat zakonu krzyżackiego. Na tablicy jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi kolegów i koleżanek, tworząc mapę myśli.
Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem. Nauczyciel dzieli klasę na sześć grup, rozdaje im arkusze z pytaniami i markery. Grupy mają za zadanie wybrać swojego przedstawiciela – lidera. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i odpowiadają na pytania na podstawie materiałów z e‑podręcznika:
Grupa 1 i 4 – Gdzie powstał zakon krzyżacki (podaj pełną nazwę zakonu) i w jakim celu oraz jak znalazł się w Europie i na ziemiach polskich.
Grupa 2 i 5 – Jakie były relacje miedzy Polską a Krzyżakami – naszymi sąsiadami?
Grupa 3 i 6 – Wady i zalety sąsiadowania z Zakonem Krzyżackim.
Po wyznaczonym czasie grupy z tymi samymi pytaniami łączą się i konsultują swoje wypowiedzi. Na umówiony sygnał nauczyciela liderzy grup odczytują swoje odpowiedzi. Plakaty przygotowane przez grupy zostają zawieszone w widocznym miejscu.
Aby wspólnie dokonać analizy swojej pracy i wyciągnąć wnioski z lekcji, nauczyciel prosi uczniów, aby wspólnie obejrzeli drugi z filmów z sekcji „Film edukacyjny”, a następnie w parach przedyskutowali polecenie nr 4: „Podaj genezę czarnej legendy Krzyżaków, która rozpowszechniła się w XIX w.”. Po ustalonym czasie wybrana dwójka uczniowska prezentuje swoją propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 5, omawiając to, w jaki sposób Krzyżacy są postrzegani dzisiaj.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń 1, 2 i 3 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie wspólnie uczniowie omawiają swoje odpowiedzi jako utrwalenie poznanego materiału.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia 7 jako podsumowania dzisiejszych zajęć i odpowiedź na pytanie – Czy tylko trudne sąsiedztwo?
Na zakończenie lekcji nauczyciel może przeprowadzić zabawę: rzucić specjalną kostkę do jednego z uczniów, poprosić go o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył.
Pytania na ściankach kostki:
Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat?
Jak, twoim zdaniem, najlepiej nauczyć kogoś tego tematu?
Co z tego tematu jest dla ciebie ważne?
Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji?
Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać?
Znak zapytania.
Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać. Następnie uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.
Na zakończenie nauczyciel podsumowuje zajęcia i dokonuje oceny pracy grup uczniowskich.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia 5,6 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.
Na podstawie poznanych wiadomości z lekcji oraz dostępnych źródeł informacji napisz krótką rozprawkę: Dlaczego Malbork został wybrany przez zakon krzyżacki na swoją stolicę?
Materiały pomocnicze:
Kronika konfliktu Władysława króla polskiego z Krzyżakami [...], [w:] K. Baczkowski, Wielka Historia Polski, tom 3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370‑1506), Kraków 1999.
I pokój toruński (19 października 1466 r.), dostępny w internecie: historia.org.pl.
J. Iluk, A. Paner, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997.
J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, t. IX, Kraków 2009.
H. Samsonowicz, Krzyżacy, Warszawa 1988.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Nauczyciel może wykorzystać pierwszy film jako wprowadzenie do lekcji. Oprócz tego filmy mogą służyć do przygotowania prezentacji multimedialnej przez chętnych uczniów, będącej podsumowaniem tematu.
Spis ilustracji nieopisanych:
Ćwiczenie 2 - Ilustracja 1: Bitwa pod Chojnicami; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.
Ćwiczenie 2 - Ilustracja 2: Bitwa pod Grunwaldem; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.
Ćwiczenie 2 - Ilustracja 3: Bitwa pod Płowcami; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.
Ćwiczenie 7: Wojciech Gerson, Krzyżacy; domena publiczna, Wikimedia Commons.