Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Czy tylko trudne sąsiedztwo? Polska i zakon krzyżacki w średniowieczu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy 

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XII. Polska w XIV – XV w.

Uczeń:

4) charakteryzuje i ocenia stosunki polsko – krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia relacje polsko‑krzyżackie w średniowieczu.

• wyjaśnia, skąd się wzięła czarna legenda Krzyżaków.

• ocenia, jak wpływają na siebie sąsiadujące państwa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm

Metody i techniki nauczania:

• mapa myśli;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• kostka metodyczna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• flipcharty, markery

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie, co wiedzą już na temat zakonu krzyżackiego. Na tablicy jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi kolegów i koleżanek, tworząc mapę myśli.

2. Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel dzieli klasę na sześć grup, rozdaje im arkusze z pytaniami i markery. Grupy mają za zadanie wybrać swojego przedstawiciela – lidera. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i odpowiadają na pytania na podstawie materiałów z e‑podręcznika:

• Grupa 1 i 4 – Gdzie powstał zakon krzyżacki (podaj pełną nazwę zakonu) i w jakim celu oraz jak znalazł się w Europie i na ziemiach polskich. 

• Grupa 2 i 5 – Jakie były relacje miedzy Polską a Krzyżakami – naszymi sąsiadami?

• Grupa 3 i 6 – Wady i zalety sąsiadowania z Zakonem Krzyżackim.

2. Po wyznaczonym czasie grupy z tymi samymi pytaniami łączą się i konsultują swoje wypowiedzi. Na umówiony sygnał nauczyciela liderzy grup odczytują swoje odpowiedzi. Plakaty przygotowane przez grupy zostają zawieszone w widocznym miejscu.

3. Aby wspólnie dokonać analizy swojej pracy i wyciągnąć wnioski z lekcji, nauczyciel prosi uczniów, aby wspólnie obejrzeli drugi z filmów z sekcji „Film edukacyjny”, a następnie w parach przedyskutowali polecenie nr 4: „Podaj genezę czarnej legendy Krzyżaków, która rozpowszechniła się w XIX w.”. Po ustalonym czasie wybrana dwójka uczniowska prezentuje swoją propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 5, omawiając to, w jaki sposób Krzyżacy są postrzegani dzisiaj.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń 1, 2 i 3 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie wspólnie uczniowie omawiają swoje odpowiedzi jako utrwalenie poznanego materiału.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia 7 jako podsumowania dzisiejszych zajęć i odpowiedź na pytanie – Czy tylko trudne sąsiedztwo? 

2. Na zakończenie lekcji nauczyciel może przeprowadzić zabawę: rzucić specjalną kostkę do jednego z uczniów, poprosić go o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył. 

Pytania na ściankach kostki:

• Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat?

• Jak, twoim zdaniem, najlepiej nauczyć kogoś tego tematu?

• Co z tego tematu jest dla ciebie ważne?

• Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji?

• Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać?

• Znak zapytania.

Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać. Następnie uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.

3. Na zakończenie nauczyciel podsumowuje zajęcia i dokonuje oceny pracy grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 5,6 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Na podstawie poznanych wiadomości z lekcji oraz dostępnych źródeł informacji napisz krótką rozprawkę: Dlaczego Malbork został wybrany przez zakon krzyżacki na swoją stolicę?

Materiały pomocnicze:

Kronika konfliktu Władysława króla polskiego z Krzyżakami [...], [w:] K. Baczkowski, Wielka Historia Polski, tom 3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370‑1506), Kraków 1999.

I pokój toruński (19 października 1466 r.), dostępny w internecie: historia.org.pl.

J. Iluk, A. Paner, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997.

J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, t. IX, Kraków 2009.

H. Samsonowicz, Krzyżacy, Warszawa 1988.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać pierwszy film jako wprowadzenie do lekcji. Oprócz tego filmy mogą służyć do przygotowania prezentacji multimedialnej przez chętnych uczniów, będącej podsumowaniem tematu.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 1: Bitwa pod Chojnicami; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 2: Bitwa pod Grunwaldem; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 3: Bitwa pod Płowcami; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.

• Ćwiczenie 7: Wojciech Gerson, Krzyżacy; domena publiczna, Wikimedia Commons.