SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Wpływ różnych form działalności gospodarczej na środowisko – powtórzenie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek – środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.

Uczeń:

3) analizuje na przykładach ze świata i Polski wpływ działalności rolniczej, w tym płodozmianu i monokultury rolnej, chemizacji i mechanizacji rolnictwa, melioracji i nadmiernego wypasu zwierząt na środowisko przyrodnicze;

4) wyjaśnia wpływ górnictwa na środowisko przyrodnicze na przykładzie odkrywkowych i głębinowych kopalni w Polsce i na świecie oraz dostrzega konieczność rekultywacji terenów pogórniczych;

5) analizuje wpływ dynamicznego rozwoju turystyki na środowisko geograficzne oraz podaje możliwości stosowania w turystyce zasad zrównoważonego rozwoju;

6) ocenia wpływ transportu na warunki życia ludności i środowisko przyrodnicze;

7) analizuje przykłady degradacji krajobrazu kulturowego miast i terenów wiejskich, wyjaśnia rolę planowania przestrzennego w jego kształtowaniu i ochronie oraz wskazuje możliwości działań własnych służących ochronie krajobrazów kulturowych Polski;

8) identyfikuje konflikty interesów w relacjach człowiek – środowisko i rozumie potrzebę ich rozwiązywania zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz podaje własne propozycje sposobów rozwiązania takich konfliktów;

9) podaje przykłady procesów rewitalizacji obszarów zdegradowanych i proekologicznych rozwiązań w działalności rolniczej, przemysłowej i usługowej, podejmowanych na wybranych obszarach, w tym cennych przyrodniczo;

10) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• identyfikuje różne rodzaje presji człowieka na środowisko przyrodnicze,

• ocenia zmiany, jakie zachodzą w środowisku przyrodniczym pod wpływem różnych form działalności gospodarczej,

• określa, jakie działania można podjąć w celu ograniczenia negatywnych skutków antropopresji,

• ocenia ślad ekologiczny i ślad węglowy w skali globalnej i indywidualnej.

Strategie nauczania: konektywizm, konstruktywizm

Metody nauczania: burza mózgów, pogadanka, dyskusja, metaplan, metody operatywne (praca z tekstem e‑materiału, z grafiką interaktywną)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca zbiorowa na forum klasy

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, karteczki samoprzylepne, 7 kartek do losowania dla grup z nazwą konkretnej formy działalności gospodarczej

Materiały pomocnicze

J. Balon, Przemiany krajobrazu jako efekt antropopresji, ISRL.Poznan.pl (dostęp 8.04.2021).

EarthObservatory.NASA.gov (dostęp 8.04.2021).

M. Jalinik, Antropopresja w ekoagroturystyce, „Ekonomia i Środowisko” 2015, nr 3 (54), s. 192–199.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Wprowadzenie do lekcji – burza mózgów: nauczyciel prosi uczniów, aby na karteczkach samoprzylepnych napisali po jednym skojarzeniu z pojęciem antropopresja.

• Analiza i grupowanie wypisanych skojarzeń, krótka pogadanka na temat antropopresji.

• Przedstawienie tematu lekcji i jej celów.

Faza realizacyjna

• Wprowadzenie terminu: antroposfera (tekst e‑materiału).

• Nauczyciel wprowadza terminy: ślad ekologiczny, ślad węglowy (syntetyczna miara antropopresji); ocena tych śladów – omówienie grafiki interaktywnej w e‑materiale.

• Uczniowie dzielą środowisko pod względem stopnia antropogenicznego przekształcenia (pierwotne, naturalne, kulturowe, zdewastowane) – krótka charakterystyka z wykorzystaniem tekstu e‑materiału.

• Nauczyciel dzieli uczniów na 7 grup; ich zadaniem jest przedyskutowanie problemu: „Wpływ na środowisko przyrodnicze różnych form działalności człowieka”.

• Każda grupa losuje jedną konkretną formę działalności gospodarczej człowieka (przemysł, transport, urbanizacja, rolnictwo, gospodarka leśna, rybołówstwo, turystyka).

• Następnie nauczyciel wyjaśnia, że rozpatrywany problem będzie analizowany metodą metaplanu – przez sformułowanie odpowiedzi na trzy zasadnicze pytania: „Jak jest? Jak powinno być? Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?”.

• Uczniowie dzielą arkusz papieru na trzy części (po lewej – Jak jest?, po prawej – Jak być powinno?, na dole – Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?); analizują część e‑materiału dotyczącą wylosowanej formy działalności gospodarczej (czynniki presji, skutki, przykłady…).

• Następnie, dyskutując, zapisują odpowiedzi na postawione pytania.

• Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup omawiają jej rezultaty na forum klasy.

• Po wszystkich prezentacjach odbywa się dyskusja o wnioskach wynikających z odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?”.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji (odwołując się do celów lekcji) i wprowadza uczniów do fazy ćwiczeń.

• Uczniowie indywidualnie wykonują wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z e‑materiału.

• Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i wyjaśnia je.

• Uczniowie dzielą się informacjami na temat lekcji, np. co im się najbardziej podobało na lekcji, co było dla nich nową wiedzą, do czego mogą ją wykorzystać itp.

Praca domowa

• Przedstaw zmiany, które w środowisku wprowadziła gospodarka człowieka w regionie Twojego zamieszkania. Jakie przewidujesz skutki dla regionu, jeżeli przyczyny tych zmian związane z gospodarką będą nadal występowały?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna może zostać wykorzystana podczas lekcji o przykładach działań na rzecz ochrony geo- i bioróżnorodności (zakres rozszerzony: XVIII. 10).