Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: O wadach na wesoło – w ogniu satyry oświeceniowej

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;

IV. Samokształcenie.

5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

11. korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Lektura obowiązkowa

17) Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśni pochodzenie i historię satyry;
omówi, jakie cele realizuje satyra;
wymieni popularne schematy satyr;
scharakteryzuje męża i żonę z satyry Ignacego Krasickiego Żona modna.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
metaplan.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
2 duże arkusze papieru, mazaki.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów, aby przeczytali przed lekcją wiadomości zamieszczone w sekcji „Przeczytaj” w e‑materiale.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.
Metaplan. Klasa zostaje podzielona na 2 grupy. Każda z nich otrzymuje duży arkusz papieru do stworzenia plakatu na temat: Czy satyra to gatunek zepchnięty na margines sztuki?. Arkusz jest podzielony na następujące części:
Jak jest?
Jak powinno być?
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
Wnioski
Uczniowie odpowiadają na pytanie: Jak jest? Odpowiedzi zapisują na kartkach, które przyklejają w wyznaczonym miejscu na arkuszu. Zapis stanowi diagnozę stanu aktualnego. Następnie uczniowie notują odpowiedzi na pytanie: Jak powinno być? i przyklejają kartki w odpowiednim miejscu plakatu. Pytanie to ma sprowokować odpowiedzi wskazujące możliwości zmiany sytuacji. Na ostatnie pytanie uczniowie również udzielają odpowiedzi. Na tym etapie pracy uczniowie powinni zastanowić się nad przyczynami powstałych nieprawidłowości. Na zakończenie ćwiczenia uczniowie zapisują wnioski na karteczkach, które przykleją w wyznaczonym miejscu na plakacie. Wnioski mają doprowadzić do poprawy sytuacji zgodnie z sugestiami pytania: Jak powinno być?. Przedstawiciele prezentują efekty pracy grup. Wnioski ze wszystkich plakatów mogą być zebrane jako wspólne rozwiązanie problemu.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel przechodzi do sekcji „Gra edukacyjna”. Prosi uczniów, aby indywidualnie rozwiązali test tam zamieszczony. Uczniowie w wyznaczonym czasie wykonują zadanie i sprawdzają swój wynik. Następnie wykonują polecenie 2 i wymieniają się przygotowanym pytaniem z kolegą lub koleżanką z ławki.
Nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawdź się”. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.

Faza podsumowująca:

Dyskusja podsumowująca. Nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną na podstawie pytań, które zadaje uczniom:
Jaki sposób ukazywania ułomności człowieka stosowali często oświeceniowi twórcy?
Kto tworzył oświeceniowe satyry?
W jaki sposób satyra realizuje cele dydaktyczne?
Jakie wady społeczne ukazał Ignacy Krasicki w utworze Żona modna?
Uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania i podsumowują rozmowę.
Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w ramach pracy domowej ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

P. Cazin, Satyryk (rozdział V), [w:] tegoż, Książę Biskup Warmiński Ignacy Krasicki (1735–1801), oprac. Zbigniew Goliński, tłum. Michał Mroziński, wyd. II, Olsztyn 1986.
Józef Tomasz Pokrzywniak, „Satyra prawdę mówi”, czyli rzecz o fałszywych przesłankach, „Pamiętnik Literacki” 75/4, 1984, 85‑128.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może użyć multimedium do podsumowania lekcji.

Sprawdź się