Dla nauczyciela
Autor: Stanisław Mrozowicz
Przedmiot: Historia
Temat: Ekspansja kolonialna mocarstw
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
opisuje jak wyglądał XIX‑wieczny kolonializm;
charakteryzuje sytuację krajów Ameryki Łacińskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX w.;
charakteryzuje sytuację wewnętrzną i międzynarodową Chin pod koniec XIX i na początku XX w.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Przybliżenie przez nauczyciela wyświetlonych na tablicy: tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.
Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?
Faza realizacyjna:
Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do czterech. Łączą się w zespoły wg przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”.
Grupa 1 – Dominacja Europejczyków w XIX w.;
Grupa 2 - Podział Afryki;
Grupa 3 - Azja – kolonie i półkolonie;
Grupa 4 - Ameryka Łacińska – zależność oraz Białe osadnictwo.
Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.
Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 2: „Wskaż na mapie trzy posiadłości brytyjskie, z których czerpano największe korzyści. Uzasadnij wybór”. Poleca uczniom, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z e‑materiałem. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń pod filmem. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.
Faza podsumowująca:
Uczniowie, pracując w parach, tworzą krzyżówkę podsumowującą zajęcia. Pary siedzące obok siebie wymieniają się krzyżówkami i je rozwiązują.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.
Praca domowa:
Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Ekspansja kolonialna mocarstw”.
Materiały pomocnicze:
Historia powszechna XIV‑XV w. Wybór tekstów, A. Wyrobisz, B. Geremek, M. Małowist, Warszawa 1964.
M.L. Pisarek, Świat oczami odkrywców, Warszawa 1971.
Wiek XVI–XVIII w źródłach, S.B. Lenard, M.Sobańska‑Bondaruk; tłum. E. Milewska, Warszawa 1999.
Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.
Wskazówki metodyczne:
Informacje z sekcji „Mapa interaktywna” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do pracy uczniów w parach lub samodzielnie.