Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Podobieństwa i różnice w budowie amin alifatycznych i aromatycznych.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

3) wskazuje na różnice i podobieństwa w budowie metyloaminy i fenyloaminy (aniliny).

Zakres rozszerzony:

XVIII Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

3) wskazuje podobieństwa i różnice w budowie amin alifatycznych (np. metyloaminy) i amin aromatycznych (np. fenyloaminy (aniliny)).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje podobieństwa w budowie amin alifatycznych i amin aromatycznych;

• opisuje różnice w budowie amin alifatycznych i amin aromatycznych;

• na podstawie wzoru i nazwy systematycznej klasyfikuje daną substancję do amin alifatycznych lub amin aromatycznych.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• aplikacja Mentimeter

• podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: gdzie występują aminy w przyrodzie? Co wpływa na właściwości danej substancji? O jakim zapachu jest trimetyloamina występująca w tkankach zwierzęcych? Która amina jest stosowana do produkcji m.in. oranżu metylowego?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół podobieństw i różnic w budowie amin alifatycznych i aromatycznych. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i rozdaje arkusze papieru A4 i mazaki oraz modele kulkowe dwóch amin (jeden – aminy alifatycznej np.: metyloaminy, drugi – aminy aromatycznej np.: fenyloaminy). Zadaniem uczniów jest wskazanie podobieństw i różnic w budowie amin alifatycznych i aromatycznych na podstawie modeli kulkowych. Po minionym czasie, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, każda grupa podaje na forum po jednym podobieństwie, aż do wyczerpania odpowiedzi, a następnie w ten sam sposób omówienie różnic. Nauczyciel zapisuje na tablicy podobieństwa i różnice, weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i ewentualnie uzupełnia luki kompetencyjne.

2. Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Każda z grup otrzymuje karteczkę z nazwami systematycznymi trzech amin (patrz materiały pomocnicze). Ich zadaniem jest przedstawienie wzorów półstrukturalnych oraz ocena i zadecydowanie, do której grupy (aminy alifatyczne/aminy aromatyczne) można zaliczyć wybraną aminę.

3. Nauczyciel uczniów odwołuje do grafiki interaktywnej. Uczniowie pracują w parach i wykonują zawarte tam ćwiczenia.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

• Jakie wskażesz podobieństwa w budowie amin alifatycznych i amin aromatycznych?

• Jakie wskażesz różnice w budowie amin alifatycznych i amin aromatycznych?

• Czy benzyloamina należy do amin alifatycznych czy aromatycznych?

• Czy fenyloamina należy do amin alifatycznych czy aromatycznych?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie wskażesz podobieństwa w budowie amin alifatycznych i amin aromatycznych?

• Jakie wskażesz różnice w budowie amin alifatycznych i amin aromatycznych?

• Czy benzyloamina należy do amin alifatycznych czy aromatycznych?

• Czy fenyloamina należy do amin alifatycznych czy aromatycznych?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• mazaki;

• arkusze papieru (A4/ A3);

• modele kulkowe dwóch amin (pierwszy aminy alifatycznej np.: metyloamina, drugi aminy aromatycznej np.: fenyloamina);

• kartki z nazwami amin dla każdej grupy:
  I grupa: propano‑1-amina; cyklopentanoamina; benzeno‑1,2,5‑triamina;
  II grupa: propano‑1,3‑diamina; difenyloamina; dimetanoamina;
  III grupa: fenyloamina; trimetanoamina; N‑etylopropanoamina;
  IV grupa: pentano‑3-amina; pentano‑1-amina; 2‑fenyloetyloamina;
  V grupa: cykloheksanoamina; etano‑1,2‑diamina; 2‑metylobenzenoamina;
  VI grupa: etanoamina; fenyloamina; trietyloamina;
  VII grupa: trifenyloamina; dicykloheksylamina; propano‑1,3‑diamina;
  VIII grupa: cykloheksano‑1,3‑diamina; benzeno‑1,4‑diamina; metanoamina.