SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Włodzimierz Juśkiewicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Powstanie płyt tektonicznych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

1) wyjaśnia związek budowy wnętrza Ziemi z ruchem płyt litosfery i jego wpływ na genezę procesów endogenicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest płyta tektoniczna,

• wie, gdzie znajdują się i jak nazywają podstawowe płyty tektoniczne,

• wyjaśnia, dlaczego niektóre elementy tektoniki są starsze, a inne młodsze,

• omawia rozkład płyt w różnych epokach geologicznych.

Strategie nauczania: asocjacyjna, operacyjna

Metody i techniki nauczania: metoda tekstu przewodniego, praca z mapą, dyskusja, debata, burza mózgów

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: podkładowe mapy świata z granicami płyt (ksero), zasoby multimedialne zwarte w e‑materiale, atlasy świata, nożyczki, taśma „gęsia skórka” lub klej do papieru, zakreślacze, kartki A3

Materiały pomocnicze

Gorczyński G., Tektonika płyt czy ekspansja Ziemi?, „Tutoring Gedanensis” 2018, nr 3(1), s. 74–82.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć, zadając pytania: czy byliście kiedyś na wycieczce w ciepłych krajach? jaka była tam pogoda? czy myślicie, że w Polsce też panowały kiedyś takie warunki klimatyczne?

• Nauczyciel naprowadza uczniów na temat zajęć kolejnymi pytaniami: czy kontynenty są zawsze w tym samym miejscu? dlaczego się poruszają?

• Nauczyciel informuje, że uczniowie poznają definicję płyty tektonicznej, specyficzne strefy między płytami i opracują mapę tektoniczną.

• Następnie prowadzący pyta uczniów, co rozumieją pod pojęciem płyty tektonicznej. Następuje burza mózgów. Uczniowie wymieniają dowolne hasła, które kojarzą im się z terminem.

• Po zakończeniu burzy mózgów uczniowie poznają definicję płyty tektonicznej oraz oglądają animację. W ten sposób konfrontują swoje wyobrażenia i założenia z rzeczywistością. Następuje dyskusja. Uczniowie dzielą się spostrzeżeniami.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w pary. Każdy z zespołów otrzymuje podkładową mapę świata z granicami płyt tektonicznych oraz zestaw wycinanek. Uczniowie proszeni są o przeczytanie e‑materiału. Następnie nauczyciel przedstawia plan do wykonania. Pierwszym zadaniem uczniów będzie sporządzenie mapy tektonicznej świata na podkładach. Nauczyciel prosi uczniów o odszukanie w atlasie i naniesienie na podkłady nazw głównych płyt tektonicznych, dodatkowo niebieskim zakreślaczem powinni zaznaczyć strefy ryftowe, a czerwonym strefy subdukcji i kolizji. Po naniesieniu danych nauczyciel pyta uczniów, które kontynenty zbliżają się do siebie, a które oddalają się od siebie. Uczniowie uzasadniają odpowiedzi oraz wyjaśniają, jaka jest rola stref subdukcji i stref ryftowych. Każdy może się wypowiedzieć i podać swój pomysł. Nauczyciel moderuje dyskusję i zapisuje prawidłowe odpowiedzi na tablicy.

• Drugim zadaniem uczniów jest wycinanka. Nauczyciel prosi uczniów, by na podstawie swoich map oraz zapisów na tablicy ułożyli z elementów kontynent Pangeę i przykleili do kartki (wycinanka np. na podstawie mapy zawartej we wprowadzeniu do e‑materiału, nauczyciel, przygotowując ksero, może np. zakryć nazwy państw). Nauczyciel pyta uczniów, czy mają pomysły, jak ułożyć elementy. Rozpoczyna się klasowa dyskusja, każdy uczeń może zgłaszać swoje przemyślenia. Nauczyciel kieruje dyskusją tak, by zwrócić uwagę na:

  • kierunki rozchodzenia się płyt litosfery,

  • kształt i dopasowanie przeciwległych płyt.

• Uczniowie konstruują w grupach swoje modele kontynentu. Gdy wszystkie grupy skończą prace, nauczyciel prosi wybrane zespoły o przedstawienie rezultatów i uzasadnienie swojego wyboru. Uczniowie z innych grup także zadają pytania. Na końcu nauczyciel podsumowuje wszystkie odpowiedzi i objaśnia rolę stref subdukcji i ryftowej w zrozumieniu ruchu płyt tektonicznych.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel zadaje uczniom następujące pytania: czego dowiedzieliście się na dzisiejszej lekcji? co było dla was najciekawsze? o czym chcielibyście dowiedzieć się więcej?

• Następuje krótka dyskusja podsumowująca treści poruszone podczas lekcji. W razie potrzeby prowadzący wyjaśnia kwestie sporne i problematyczne oraz odpowiada na dodatkowe pytania uczniów. Uczniowie przystępują do indywidualnego rozwiązywania ćwiczeń z bloku „Sprawdź się”. Zadania, których nie zdążą rozwiązać w klasie, można zadać jako pracę domową.

• Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości.

Praca domowa

• W ramach pracy domowej uczniowie wykonują notatkę w zeszycie, która będzie zawierać krótką charakterystykę powstawania płyt tekotonicznych oraz rodzaje granic płyt litosfery z przykładami ich występowania. 

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Animację można wykorzystać także w fazie podsumowującej zajęcia. Może zostać wykorzystana w ramach zajęć dotyczących wpływu procesów geologicznych na powstanie głównych struktur tektonicznych i ukształtowanie powierzchni Ziemi (zakres rozszerzony: V. 9).