Scenariusz zajęć:

Autor: Marcin Sz. Małecki, Krzysztof Błaszczak

Temat: Badanie reakcji z tlenem pierwiastków o liczbach atomowych od $1$ do $30$.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych.

Cele kształcenia – wymagania szczegółowe

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

3) pisze równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od $1$ do $30$ (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. ${\text{CaCO}}_3$, i wodorotlenków, np. $\text{Cu}{\left(\text{OH}\right)}_2$).

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

3) pisze równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od $1$ do $30$ (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. ${\text{CaCO}}_3$, i wodorotlenków, np. $\text{Cu}{\left(\text{OH}\right)}_2$).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• zapisuje równania reakcji tlenu z pierwiastkami o liczbach atomowych od $1$ do $30$ przy uwzględnieniu odpowiednich warunków reakcji chemicznej;

• omawia, jak przebiegają reakcje tlenu z metalami i niemetalami pierwiastków o liczbach atomowych od $1$ do $30$;

• analizuje wpływ położenia pierwiastka w układzie okresowym na jego reaktywność.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• wirtualne laboratorium;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału. Następnie zadaje uczniom pytania: Jaką rolę odgrywa tlen w przyrodzie? Jakie znasz ze swojego otoczenia reakcje tlenu z innymi pierwiastkami chemicznymi?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów do pytania „Jakie pierwiastki zaliczamy do metali i niemetali?”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla układ okresowy pierwiastków na tablicy multimedialnej i pokazuje pierwiastki od $1$ do $30$. Uczniowie dokonują ich podziału na metale i niemetale oraz na bloki ($s$, $p$, $d$).

2. Uczniowie analizują treści w e‑materiale, dotyczące reakcji pierwiastków z tlenem, po czym prowadzący inicjuje dyskusję i razem z uczniami omawia przykładowe reakcje. Chętne lub wskazane osoby zapisują na tablicy przykłady równań reakcji różnych pierwiastków z tlenem. Pozostali weryfikują poprawność zapisów.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do wirtualnego laboratorium w e‑materiale. Uczniowie pracują w parach. Uwzględniają różne warunki – temperaturę, ciśnienie, katalizator. Mają możliwość obserwacji reakcji na poziomie makro- i mikroświata. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów: Jakie metale zaliczamy do bloku $d$? Jaką rolę odgrywa tlen w przyrodzie? Co to jest mieszanina piorunująca? Jakie pierwiastki są inertne w stosunku do tlenu? Dlaczego niektóre pierwiastki, np. lit, sód, potas, są przechowywane w nafcie?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być wykorzystane w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego. Pomoże również utrwalić zdobytą wiedzę podczas powtórzenia do sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie znasz półmetale?

• Jakie metale zaliczamy do bloku $d$?

• Jaką rolę odgrywa tlen w przyrodzie?

• Co to jest mieszanina piorunująca?

• Jakie pierwiastki są inertne w stosunku do tlenu?

• Dlaczego niektóre pierwiastki, np. lit, sód, potas, są przechowywane w nafcie?

2. Karty charakterystyk substancji.