Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Spór papiestwa z cesarstwem

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy, o co chodziło w sporze o inwestyturę;

• przedstawia, dlaczego cesarz Henryk IV udał się do Canossy;

• omawia walkę stronnictw papieskich i cesarskich w różnych krajach;

• wyjaśnia znaczenie pojęć: konkordat wormacki, gibelini, gwelfowie, antypapież i antykról;

• opisuje, w jaki sposób papiestwo straciło na znaczeniu i co oznacza określenie „niewola awiniońska”.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Spór papiestwa z cesarstwem”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednemu uczniowi lub uczennicy przeczytanie wyświetlonego tematu zajęć. Następuje ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej w Kościele? Uczniowie powinni przywołać reformy kluniackie, postać Grzegorza VII i jego reformy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

2. Praca z pierwszym multimedium („Prezentacja multimedialna”). Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się na czteroosobowe grupy, a następnie na podstawie tekstów źródłowych wykonali polecenie 2: określili, co było powodem konfliktu między cesarzami (królami niemieckimi) a papieżami. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Prowadzący odtwarza film edukacyjny omawiający kwestię sporu Grzegorza VII i Henryka IV oraz kolejnych etapów konfliktu. Poleca, aby uczniowie podczas oglądania filmu notowali istotne ich zdaniem informacje.

4. Po wyświetleniu filmu nauczyciel zadaje uczniom pytania nawiązujące do poleceń 2 i 3: Jak można ocenić zawarcie konkordatu wormackiego z punktu widzenia obu stron konfliktu? Jakie były konsekwencje sporu papiestwa z cesarstwem dla stron konfliktu oraz dla Europy? Uczniowie mogą pracować w parach albo zgłaszać swoje propozycje indywidualnie, odnosić się do wypowiedzi koleżanek lub kolegów.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem linii chronologicznej. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy do czterech uczniów. Każda grupa przygotowuje propozycję osi czasu, na której zaznacza najważniejsze wydarzenia związane z tematem zajęć. Po wykonaniu pracy, w zależności od liczebności klasy i czasu, nauczyciel prosi o zaprezentowanie i omówienie linii chronologicznej przedstawicieli wybranych lub wszystkich grup.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J. Chéllini, Dzieje religijności w Europie Zachodniej w średniowieczu, przeł. I. Wyrzykowska, M. Wyrzykowska, Warszawa 1996.

J. Kłoczowski, Europa – chrześcijańskie korzenie, Warszawa 2004.

S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, t. 1–3, przeł. J. Schwakopf, Warszawa 1997.

E.W. Wies, Cesarz Henryk IV. Canossa i walka o panowanie nad światem, przeł. P. Kaczorowski, Warszawa 2000.

E.W. Wies, Cesarz Fryderyk II. Mesjasz czy Antychryst, przeł. J. Antkowiak, Warszawa 2002.

E.W. Wies, Fryderyk Barbarossa. Mit i rzeczywistość, przeł. W. Radwański, Warszawa 1996.

Wskazówki metodyczne:

Oba multimedia – prezentacja multimedialna i film edukacyjny – mogą być wykorzystane w lekcji podsumowującej (np. Cesarstwo i papiestwo).