Dla nauczyciela
Autorka: Dorota Czarny
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie
Temat: Sprawiedliwość społeczna, nierówności społeczne i konflikt społeczny
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
zakres podstawowy
I. Człowiek i społeczeństwo.
Uczeń:
1) wyjaśnia, czym są potrzeby człowieka i ustala ich hierarchię, uwzględniając społecznie akceptowany system aksjologiczny;
7) przedstawia podstawowe metody rozwiązywania konfliktów (mediacja, negocjacje, arbitraż) oraz zalety i wady wskazanych rozwiązań;
8) charakteryzuje współczesne społeczeństwo i analizuje jego cechy (otwarte, postindustrialne, konsumpcyjne, masowe i informacyjne).
II. Społeczeństwo obywatelskie.
Uczeń:
9) interpretuje wyniki badań opinii publicznej; porównuje wyniki sondaży z rzeczywistymi postawami lub zachowaniami (np. sondaży przedwyborczych oraz rezultatów wyborów), formułuje hipotezy dotyczące przyczyn różnic przekraczających wartość błędu statystycznego.
Zakres rozszerzony
I. Człowiek w społeczeństwie.
Uczeń:
3) wyjaśnia, czym jest postawa, oraz przedstawia uwarunkowania procesu kształtowania i zmiany postaw;
4) charakteryzuje na przykładach różne rodzaje norm społecznych (w tym ich genezę), wyjaśnia mechanizm kontroli społecznej oraz skutki łamania tych norm;
11) przedstawia zasady i metody kreatywnego rozwiązywania problemów; analizuje uwarunkowania prawidłowego procesu decyzyjnego, wspomagające rozwiązywanie problemów osobistych i grupowych.
II. Różnorodność kulturowa.
Uczeń:
2) charakteryzuje wiejską społeczność tradycyjną; wskazuje na różnice między społeczeństwem przemysłowym i poprzemysłowym;
III. Struktura społeczna i problemy społeczne.
Uczeń:
4) przedstawia strukturę warstwową współczesnego społeczeństwa polskiego;
6) porównuje skalę nierówności społecznych w Rzeczypospolitej Polskiej i wybranym państwie, wyjaśniając związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych;
7) charakteryzuje wybrany problem życia społecznego w Rzeczypospolitej Polskiej; rozważa różne możliwości jego rozwiązania;
8) przedstawia przyczyny i skutki konfliktu społeczno‑ekonomicznego w wybranym państwie.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
analizuje typy poleceń do ćwiczeń dotyczących ról społecznych;
ocenia swoją wiedzę, wykonując zestaw ćwiczeń;
wskazuje różne ujęcia problemu struktury i podziałów społecznych;
wyjaśnia, czym jest sprawiedliwość społeczna.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja;
burza mózgów;
mapa myśli;
wędrujące plakaty;
analiza tekstów źródłowych.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z lekcją dotyczącą ról społecznych.
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Uczniowie w parach analizują temat i podają po 3 przykłady do każdego zagadnienia – role, struktury i podziały społeczne.
3. Wybrana osoba zapisuje na tablicy przykłady podawane przez uczniów do poszczególnych zagadnień, ale pod warunkiem, że nie będą powtarzane wcześniejsze wypowiedzi. Następnie wspólnie z nauczycielem uczniowie weryfikują odpowiedzi (jeśli jest taka konieczność).
Faza realizacyjna
1. Uczniowie dzielą się na trzy grupy. Zespoły otrzymują arkusze flipcharta i markery. Każda grupa opracowuje przydzielone zadanie.
Grupa I – W jaki sposób można poznać człowieka? (Role społeczne)
Grupa II – W jaki sposób tworzą się podziały społeczne i na jakiej płaszczyźnie?
Grupa III – Jakie struktury społeczne są wyróżniane i z czego wynikają?
2. Po wyznaczonym czasie grupy przekazują swoje plakaty kolegom i koleżankom po prawej stronie (zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Każda grupa ma obowiązek zapoznać się z treścią poprzedniej grupy i nanieść swoje opinie, spostrzeżenia i uwagi - zapisuje je innym kolorem niż grupa wcześniejsza. Plakaty krążą po klasie, aż wrócą do swojej grupy.
3. Poszczególne grupy wywieszają w widocznym miejscu plakaty, a wyznaczone osoby prezentują wypracowane przez siebie i kolegów materiały.
4. Na podstawie poznanych materiałów uczniowie odpowiadają na pytanie, czym jest sprawiedliwość społeczna.
5. Dyskusja dotycząca zadanego pytania i propozycji odpowiedzi.
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel wyznacza osobę do podsumowania lekcji i wysunięcia wniosków, które zostają zapisane na tablicy i posłużą jako notatka pod tematem lekcji.
2. Osoby angażujące się w czasie lekcji lub pracy grupy zostają ocenione.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia z sekcji Sprawdź się.
Podczas koordynowania pracą uczniów nauczyciel zauważy, która grupa lub uczniowie mają braki w danym materiale, może wówczas zadać dodatkową pracę domową, aby uzupełnić luki.
Materiały pomocnicze:
J. Kowalczyk, T. Rzepa, Konflikt ról rodzinnych i zawodowych a poczucie satysfakcji z życia, cejsh.icm.edu.pl.
J. Mucha, Konflikt i społeczeństwo, s. 4748, otworzksiazke.pl.
P. Rybicki, Struktura społecznego świata, Warszawa 1979, s. 209–210.
Postrzeganie struktury społecznej, „Komunikat z badań CBOS”, BS/149/2013, cbos.pl.
M. Duda, Nowa klasa społeczna – prekariat w krajach Unii Europejskiej, s. 71, ce.uw.edu.pl.
Klasa średnia w odwrocie. Coraz trudniej awansować do naprawdę bogatych, forsal.pl.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Prezentacja multimedialna może posłużyć jako podstawa do przygotowania przez uczniów lekcji odwróconej.