Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak przebiega przemiana alfa?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny; liceum, technikum; zakres rozszerzony

Podstawa programowa

Zakres rozszerzony:

I. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń:

4) oblicza zmianę masy promieniotwórczego nuklidu w określonym czasie, znając jego okres półtrwania; pisze równania naturalnych przemian promieniotwórczych (αalfa, βbeta¯) oraz sztucznych reakcji jądrowych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie promieniotwórczości;

• wyjaśnia, co to są reakcje jądrowe;

• analizuje przebieg przemiany αalfa (alfa).

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja;

• burza mózgów;

• ćwiczenia;

• gadająca ściana;

• praca z podręcznikiem;

• zdania podsumowujące.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w emateriale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• metodnik lub kartki zielone, żółte i czerwone;

• karty pracy;

• podręcznik.

Materiały pomocnicze:

• arkusze papieru;

• mazaki;

• glutaki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Czy możemy zamienić glin w sód? Jak przebiegają reakcje jądrowe?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia reakcja jądrowa.

Faza realizacyjna

1. Uczestnicy zajęć, na podstawie dostępnych źródeł, w tym treści e‑materiału, wyszukują informacje na temat promieniotwórczości naturalnej i sztucznej; osób, które zajmowały się badaniem promieniotwórczością oraz reakcji jądrowych jako urzeczywistnienia średniowiecznej alchemii do przekształcania jednych pierwiastków w inne. Dyskusja w kierunku znaczenia i racjonalnego wykorzystania  promieniotwórczości przez człowieka.

2. Uczniowie samodzielnie analizują animację „Jak przebiega przemiana alfa?” i wykonują zawarte tam ćwiczenia.

3. Chętni lub wybrani uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykłady różnych przemian αalfa wskazanych przez nauczyciela.

4. Nauczyciel wprowadza metodę SWOT. Prowadzący dzieli uczniów na grupy zadaniowe, rozdaje arkusze papieru i mazaki. Uczniowie, korzystając z dostępnych źródeł informacji, w tym treści e‑materiału, dokonują oceny w kontekście zastosowań promieniowania alfa i skutków napromieniowania promieniami alfa. Istotnym elementem jest refleksja dotycząca możliwości zamiany słabych stron w mocne, zagrożeń w szanse. Liderzy na forum omawiają wytwory pracy grupy z zastosowaniem techniki gadająca ściana.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają zdobytą wiedzę, wykonując ćwiczenia załączone do medium.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta:

• W atom jakiego pierwiastka przekształci się izotop radu w wyniku trzech przemian alfa?

• Na czym polega promieniotwórczość naturalna?

• Jak nazywamy procesy zachodzące przy bombardowaniu jądra atomowego innym jądrem lub cząstką elementarną?.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja dotycząca przemiany alfa może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć. Nauczyciel może wykorzystać również to medium na lekcji dotyczącej przemiany beta jako porównanie.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• W atom jakiego pierwiastka przekształci się izotop radu w wyniku trzech przemian alfa?

• Na czym polega promieniotwórczość naturalna?

• Jak nazywamy procesy zachodzące przy bombardowaniu jądra atomowego innym jądrem lub cząstką elementarną?