Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Występowanie siarki w przyrodzie i metody jej wydobycia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa
Poziom podstawowy i rozszerzony
Wymagania ogólne
I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:
1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia formy występowania siarki w przyrodzie;
omawia obieg siarki w przyrodzie;
wymienia miejsca występowania złóż siarki w Polsce i na świecie;
omawia metody wydobycia siarki.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika gadająca ściana;
plakat;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca w grupach;
praca w parach;
praca indywidualna;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu e‑materiału i włącza uczniów do dyskusji.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół siarki – cechy fizykochemiczne i możliwości wykorzystania siarki.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Praca z dostępnymi źródłami informacji, w tym z e‑materiałem. Uczniowie samodzielnie wyszukują informacje na temat pokładów siarki na świecie i w Polsce, po czym wskazują te miejsca na mapie świata i Polski.
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału uczniowie przygotowują opracowanie dotyczące minerałów siarkowych (wzór, wykształcenie kryształów, kształt/pokrój, kolor, twardość). Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Każda z nich otrzymuje do charakterystyki dwa minerały: jeden siarczek i jeden siarczan(VI). Uczniowie wybierają lub losują dwa minerały, a po ich wyborze każda grupa otrzymuje zdjęcia ze swoimi minerałami. Wybrane minerały do charakterystyki:
siarczki: piryt, chalkopiryt, markasyt, galena, cynober.
siarczany(VI): gips, anhydryt, baryt, celestyn, kizeryt.
Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, wspiera ich. Po minionym czasie liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Plakat. Na jednym dużym arkuszu A1 uczniowie przygotowują plakat dydaktyczny dotyczącą minerałów siarkowych. Każda z grup umieszcza na wspólnym plakacie zdjęcia swoich minerałów i tworzy wokół niego mapę myśli z najważniejszych informacji, które udało się im wyszukać. Arkusz przekazywany jest kolejnym grupom celem dokończenia zadania.
Nauczyciel rozdaje uczniom wydrukowany cykl obiegu siarki w przyrodzie (patrz materiały pomocnicze), jeden na parę. Uczniowie analizują zawarte tam treści oraz schematy przedstawiające obieg siarki w grafice interaktywnej, po czym nauczyciel inicjuje dyskusję włączając uczniów celem omówienia poszczególnych etapów cyklu i jego form.
Nauczyciel odsyła uczniów do grafiki interaktywnej “Metody wydobycia siarki”. Po wyznaczonym czasie, chętne lub wyznaczone osoby omawiają poszczególne metody wydobycia siarki. Następnie uczniowie poprzez burzę mózgów i dyskusję z nauczycielem wspólnie ustalają odpowiedź do zadania 7.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania: gdzie w Polsce i na świecie są złoża siarki? Jakie odmiany alotropowe ma siarka? Jakie znasz minerały zawierające siarkę? Jakie produkty zawierają największe?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać grafiki interaktywne przygotowując się do zajęć lub podczas lekcji powtórzeniowej.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Gdzie w Polsce i na świecie są złoża siarki?
Jakie odmiany alotropowe ma siarka?
Jakie znasz minerały zawierające siarkę? Jakie produkty zawierają największe?
Dodatkowe informacje dla nauczyciela:
Cechy wskazane poniżej określa się podczas makroskopowego badania minerałów wykonywanej przez geologów. Pozwala ona na szybką identyfikację minerałów już w terenie. Jeżeli szkoła dysponuje zestawem minerałów w pracowni chemicznej lub geograficznej można je wykorzystać do przeprowadzenia rzeczywistej makroskopowej analizy geologicznej dostępnych minerałów. Jeżeli nie ma, warto skontaktować się z wydziałem geologicznym pobliskiego uniwersytetu lub oddziału muzeum geologicznego. Informacje na temat minerałów do opracowywania online można znaleźć na wielu stronach instytutów geologicznych, wydziałów geologicznych, pracowników takich wydziałów lub sympatyków geologii, np.:
https://www.pgi.gov.pl/muzeum/kopalnia-wiedzy-1/10151-mineraly.html?start=1
http://www.zabkowiceslaskie.pttk.pl/sites/zabkowiceslaskie.local/files/field/attachement/Przewodnik_mineralogiczny_ost.pdf
http://home.agh.edu.pl/~bartus/index.php?action=dydaktyka&subaction=geologia&item=cechy_makroskopowe_mineralow
http://home.agh.edu.pl/~bartus/index.php?action=dydaktyka&subaction=geologia&item=sk_osadowe&target=siarczany
https://zywaplaneta.pl/mineraly/
Zdjęcia minerałów (po jednej sztuce każdego) – siarczki: piryt, chalkopiryt, markasyt, galena, cynober oraz siarczany: gips, anhydryt, baryt, celestyn, kizeryt lub okazy tych minerałów, jeżeli są dostępne w szkole.
Arkusze papieru w formacie A1, A3, mazaki, glutaki.
Tekst „Obieg siarki”: