Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: ,,Prawdy niewesołe”. Wizja świata w bajkach Ignacego Krasickiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

określa cechy gatunkowe bajki,
analizuje cechy świata przedstawionego w bajkach I. Krasickiego,
charakteryzuje rolę antytezy jako podstawy konstrukcji jednej z bajek,
ocenia aktualność utworów Krasickiego,
tworzy własną bajkę zgodnie z wymogami gatunku.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Na tydzień przed lekcją nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie cechy gatunkowe bajki i napisali własny utwór tego gatunku. Zwraca przy tym uwagę, żeby uczniowie przemyśleli, jaki będzie temat ich bajki.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali cel zajęć oraz kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Jakie tematy wybraliście dla swoich bajek? Co mogą oznaczać „prawdy niewesołe” w temacie dzisiejszej lekcji?

Faza realizacyjna:

Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Czytają oni swoje bajki, a następnie zapisują na tablicy temat swoich utworów i, jeśli się pojawił, morał. Po prezentacjach nauczyciel wspólnie z całą klasą analizuje cechy świata opisanego w uczniowskich bajkach. Krótka rozmowa na temat uniwersalnej wymowy tych utworów.
Praca z tekstem. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas czytania robi notatkę, w której powinny się znaleźć najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Wybrani lub chętni uczniowie odczytują na głos swoje zapiski.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium zawarte w sekcji „Audiobook”. Uczniowie odczytują polecenie: Posłuchaj wykładu o bajkach Ignacego Krasickiego. Następnie wykonaj mapę myśli, na której umieścisz określenia oddające wizje świata oraz człowieka wykreowane przez poetę. Nie powtarzaj określeń, które pojawiają się w tekście – posłuż się wyrażeniami synonimicznymi i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary, a następnie rozwiązują ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”. Po ustalonym czasie pary łączą się w czwórki i wzajemnie weryfikują swoje odpowiedzi. Nauczyciel może wyznaczyć jednego lub dwóch uczniów w klasie, który będzie grał rolę eksperta, pomagając kolegom i koleżankom w ustaleniu prawidłowych rozwiązań.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np.
– Jaki był cel oświeceniowych bajkopisarzy? Co chcieli przekazać odbiorcom?
– Jakie są cechy świata oraz ludzi opisanych w bajkach I. Krasickiego?
– Czy bajki I. Krasickiego można nazwać uniwersalnymi? Dlaczego?
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Ćwiczenie 8 w e‑materiale: zdecyduj, czy obraz świata zaprezentowany przez Ignacego Krasickiego w bajkach zdezaktualizował się, czy też opisane przez autora postawy i zachowania ludzkie korespondują ze współczesnością. Sformułuj tezę, poprzyj ją dwoma konkretnymi argumentami.

Materiały pomocnicze:

Teresa Kostkiewiczowa, Oświecenie. Słownik literatury polskiej, Gdańsk 2007.
Roman Wołoszyński, I. Krasicki. Utopia i rzeczywistość, Wrocław 1968.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się