Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Stanisław Grochowiak: Czyści jako manifest estetyki turpistycznej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • poznaje biografię Stanisława Grochowiaka,

  • przedstawia założenia turpizmu,

  • analizuje wiersz Grochowiaka Czyści, uznawany za manifest turpizmu,

  • wyjaśnia, w jaki sposób doświadczenia historyczne wpłynęły na poezję pokolenia Stanisława Grochowiaka.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Stanisław Grochowiak: Czyści jako manifest estetyki turpistycznej”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z utworem poetyckim zawartym w e‑materiale: „Czyści”. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście biograficznym i/lub historycznoliterackim. Nauczyciel prosi również o wykonanie ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta: 1) czym charakteryzuje się turpizm; 2) jakie były okoliczności powstania wiersza Stanisława Grochowiaka Czyści, uznawanego za manifest turpizmu, 3) jaką informację niesie tytuł wiersza Grochowiaka w kontekście założeń turpizmu? Uczniowie odpowiadają, posiłkując się informacjami z e‑materiału.

  3. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Kształcenie umiejętności analizowania i interpretowania utworów poetyckich. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy i postępują według ustalonego trybu pracy:
    – Wstępne rozpoznanie. Określenie nadawcy i odbiorcy wypowiedzi, typu liryki oraz sytuacji lirycznej.
    – Określenie tematu utworu.
    – Analiza środków stylistycznych. Zwrócenie uwagi na język i styl utworu, wskazywanie, nazywanie i określanie funkcji środków poetyckiego wyrazu.
    – Ukształtowanie wypowiedzi. Określenie cech gatunkowych utworu i dominanty kompozycyjnej.
    – Postawienie tezy interpretacyjnej i wspólna dyskusja z przywołaniem argumentów.
    – Przywołanie kontekstów: historycznoliterackich, filozoficznych, estetycznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia.
    Nauczyciel może wyznaczyć zdolnego ucznia do pomocy określonej grupie lub grupom uczniów (ekspert).

  2. Pomocne w analizie wiersza mogą być ćwiczenia zamieszczone w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel wskazuje grupom do wykonania wybrane ćwiczenia. Później liderzy relacjonują efekty pracy grup i dyskutują nad nimi, a nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi grup. Może ocenić pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
    Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się…

Praca domowa:

  1. Ćwiczenie 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

  • Jacek Łukasiewicz, Grochowiak metafizyczny, „Pamiętnik Literacki” 2012/103.

  • Jacek Łukasiewicz, Grochowiak i obrazy, Wrocław 2002.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Animacja” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się