Dla nauczyciela
Autor: Martyna Wojtowicz
Przedmiot: Historia
Temat: Wspólne cechy totalitaryzmów (faszyzm, nazizm, stalinizm). Autorytaryzm
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest totalitaryzm i podaje przykłady państw totalitarnych;
wymienia najważniejsze cechy totalitaryzmu i przedstawia je na przykładzie III Rzeszy, ZSRS oraz faszystowskich Włoszech;
omawia ideę dążenia przez systemy totalitarne do stworzenia „nowego człowieka”;
tłumaczy różnicę między systemem totalitarnym a autorytarnym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego;
dyskusja;
burza mózgów.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.
Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przeczytanie pytania znajdującego się w wyświetlonym na tablicy „Wprowadzeniu”: „Czym więc jest totalitaryzm i jakie ma najważniejsze cechy?”.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel poleca, aby uczniowie zaproponowali definicję totalitaryzmu (odpowiedzieli na przeczytane wcześniej pytanie, czym jest totalitaryzm i jakie ma cechy). Informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyznacza też moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, i określa czas na wykonanie zadania. Uczniowie podają swoje propozycje. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi w treści e‑materiału (podrozdział „Totalitaryzm” w sekcji „Przeczytaj”).
Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Prowadzący zapowiada, że uczniowie obejrzą film dotyczący systemów totalitarnych i autorytarnych, prosi, aby zapisywali najważniejsze informacje. Po odtworzeniu filmu poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi), aby przedstawiła różnice między totalitaryzmem a autorytaryzmem. Pozostali uczniowie mogą dopowiadać informacje ważne z ich punktu widzenia, nauczyciel zaś może korygować ewentualne błędy czy nieścisłości.
Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy. Wybrana osoba czyta polecenie 2: „Przedstaw metody, jakimi państwa totalitarne próbowały stworzyć »nowego człowieka«. Co miały na celu takie działania?” z sekcji „Film edukacyjny”. Uczniowie opracowują w grupach odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.
Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 1, 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”. Następuje wspólna weryfikacja poprawności odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel poleca, aby uczniowie ocenili, czy w przypadku państwa włoskiego, III Rzeszy oraz ZSRS możemy mówić o systemie totalitarnym (i jak przejawiały się cechy tego systemu). Prowadzący w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości, uzupełnia informacje.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Opracuj podsumowanie tematu „Wspólne cechy totalitaryzmów (faszyzm, nazizm, stalinizm). Autorytaryzm” w formie pytań do krzyżówki.
Wykonaj ćwiczenia nr 7 i 8 z części „Sprawdź się”. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.
Materiały pomocnicze:
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2010.
E.C. Król, Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech w latach 1919–1945. Studium organizacji, treści, metod i technik masowego oddziaływania, Warszawa 1999.
R. Miedwiediew, Pod osąd historii. Geneza i następstwa stalinizmu, tłum. C. Czarnogórski, Warszawa 1990.
O. Figes, Szepty. Życie codzienne w stalinowskiej Rosji, tłum. W. Jeżewski, Warszawa 2007.
S. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech, Ossolineum, Wrocław 1973.
Wskazówki metodyczne:
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.