Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak definiuje się estry?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego.

Zakres rozszerzony

XVII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje estry;

• klasyfikuje/przyporządkowywuje wybrane wzory grupowe estrów do odpowiadających im grup;

• scharakteryzujesz, jaką grupę funkcyjną posiadają estry pochodzące od kwasów organicznych;

• rozpoznaje i określa, czy dany związek chemiczny jest estrem.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• symulacja interaktywna;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel rozdaje uczniom różne produkty na bazie estrów, również uczniowie posiadają przyniesione z domu różne produkty: perfumy, wody zapachowe, olejki zapachowe do ciast, olejki eteryczne, rozpuszczalniki do farb i lakierów, zmywacz do paznokci, kosmetyki zapachowe. Uczniowie analizują etykiety tych produktów, podają na forum jakie estry tam występują.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: Jak można zdefiniować estry? Co jest takiego charakterystycznego w budowie estrów i ich właściwościach chemicznych? Efektem powinno być podanie wyjaśnienia, czym są estry, oraz wskazanie, że charakterystyczne w budowie wszystkich estrów jest wiązanie estrowe i ich zapach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wspólnie z uczniami charakteryzuje różną budowę estrów, pochodzących od różnego typu kwasów i alkoholi lub fenoli; na podstawie budowy, wspólnie definiują estry. Uczniowie mogą wspierać się treściami zawartymi w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Powrót do fazy wstępnej i porównanie wypowiedzi uczniów.

2. Uczniowie dobierają się w pary. Nauczyciel rozdaje uczniom arkusze papieru A4, mazaki i pojemniki lub koperty (patrz materiały pomocnicze). Jeden uczeń z pary rysuje na arkuszu papieru różne wzory grupowe estrów, a drugi uczeń klasyfikuje narysowany ester, umieszczając go w odpowiednim pudełku/kopercie o podanej nazwie, np. estry kwasu mrówkowego. Następnie swoim zestawem zadaniowym wymieniają się z inną parą i rozwiązują ich zadania. Ilość rund wymian zależna jest od tempa pracy grup. Na koniec uczniowie wskazują miejsca, gdzie we wzorach “swoich estrów” występują wiązania estrowe. Po wykonaniu zadania, uczniowie odpowiadają na pytanie: jaką grupę funkcyjną posiadają estry, które pochodzą od kwasów organicznych? (poniżej przykład etanianu metylu z zaznaczonym wiązaniem estrowym).

3. Nauczyciel poleca uczniom samodzielną pracę z symulacją interaktywną. Uczniowie zapoznają się z poleceniem, po czym wykonują ćwiczenia w medium.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje omawiany na lekcji materiał i poleca im ułożyć trzy pytania związane z tematem zajęć. Uczniowie odpowiadają w parach na zadane pytania oraz dyskutują na ten temat.

2. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem małych samoprzylepnych kolorowych karteczek , zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia, wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie w ramach podsumowania.

Praca domowa:

1. Sprawdź w sklepie zielarskim lub innym tego typu, jakie esencje zapachowe są oferowane w sprzedaży, jaki jest ich skład oraz jakie jest ich sugerowane zastosowanie.

2. Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas zajęć z nazewnictwa estrów lub podczas powtórzenia wiadomości na temat estrów.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje:

• pojemniki lub koperty z odpowiednimi nazwami “rodzajów” estrów z uwagi na ich pochodzenie od kwasów i alkoholi lub fenoli;

• zestaw arkuszy papieru A4, mazaki. 2. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz małe samoprzylepne kolorowe karteczki dla uczniów.

3. Nauczyciel i uczniowie przynoszą na lekcję różne produkty zawierające estry:  perfumy, wody zapachowe, olejki zapachowe do ciast, olejki eteryczne, rozpuszczalniki do farb i lakierów, zmywacz do paznokci, kosmetyki zapachowe.