Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Wieloletnia zmarzlina
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna.
1. Poznawanie terminologii geograficznej.
3. Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
3. Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).
4. Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.
III. Kształtowanie postaw.
1. Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.
4. Podejmowanie refleksji nad pięknem i harmonią świata przyrody, krajobrazów przyrodniczych i kulturowych oraz osiągnięciami cywilizacyjnymi ludzkości.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
IV. Hydrosfera: zasoby wód na Ziemi, morza, prądy morskie, sieć rzeczna, lodowce.
Uczeń:
5) wyjaśnia proces powstawania lodowców i przedstawia ich występowanie na Ziemi.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia pojęcie wieloletniej zmarzliny i określa warunki jej występowania,
wymienia i charakteryzuje strefy występowania wieloletniej zmarzliny na świecie,
określa skutki przyrodnicze, społeczne i gospodarcze występowania wieloletniej zmarzliny,
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody i techniki nauczania: blended learning/flipped classroom, IBSE, concept mapping
Formy zajęć: praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, atlas, komputer, projektor multimedialny, tablety, arkusze papieru A0/A1, pisaki, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Dobiński W., Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2011. Dostępne w internecie: wydawnictwo.us.edu.pl (dostęp 14.09.2021).
Makowski J., Geografia fizyczna świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
PRZEBIEG LEKCJI
Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem dotyczącym wieloletniej zmarzliny; z innych źródeł pozyskać informacje o przyrodniczych, społecznych i gospodarczych skutkach jej występowania.
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez omówienie charakterystycznych cech klimatu strefy okołobiegunowej (subpolarnego i polarnego). Przedstawienie uczniom obszaru występowania wieloletniej zmarzliny i zagadnień z nią związanych – pogadanka, pytania nauczyciela i odpowiedzi uczniów.
Faza realizacyjna
Podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel), omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest opracowanie schematu obrazującego wpływ czynników przyrodniczych na powstawanie wieloletniej zmarzliny i jej przyrodnicze, społeczne, gospodarcze skutki.
Wyświetlenie na ekranie schematu, wg którego uczniowie mogą określać związki przyczynowo‑skutkowe (propozycja schematu nawiązującego do metody fishbone; alternatywnie uczniowie mogą zamiast schematu opracowywać gałąź logicznego myślenia – załącznik poniżej).
Kilkuminutowa praca w grupach uczniów (burza mózgów, dyskusja), w której wykorzystane zostaną informacje, schematy, ilustracje zawarte w e‑materiale, służąca identyfikacji możliwych przyczyn powstawania wieloletniej zmarzliny oraz skutków dla środowiska, człowieka i gospodarki.
Prezentacja przy tablicy schematów przygotowanych przez poszczególne grupy uczniów – po zakończeniu wszystkich prezentacji dyskusja; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pomocnicze pytania, weryfikuje poprawność wypowiedzi itp.
Podsumowanie prezentowanych treści mające na celu przedstawienie związków przyczynowo‑skutkowych między czynnikami prowadzącymi do powstania wieloletniej zmarzliny, w różnych regionach świata, z ewentualnym wyodrębnieniem zależności pośrednich i bezpośrednich.
Wyświetlenie grafiki interaktywnej z e‑materiału; pytania nauczyciela do uczniów służące określeniu prawidłowości występowania różnych typów wieloletniej zmarzliny (ciągła, nieciągła, sporadyczna itp.) na Ziemi.
Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej dyskusji i prezentacji.
Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów pracy.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i odpowiedzi uczniów,
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.
Zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału.
Praca pisemna (alternatywnie prezentacja multimedialna) na temat (do wyboru):
przyrodniczych/gospodarczych/społecznych skutków występowania wieloletniej zmarzliny (omówionych na konkretnym przykładzie ze świata),
wpływu globalnych zmian klimatu na wieloletnią zmarzlinę i potencjalnych skutków przyrodniczych/gospodarczych/społecznych.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Zawarta w e‑materiale grafika interaktywna może być wykorzystana do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia. Będzie przydatna także podczas innych lekcji dotyczących różnych globalnych zagrożeń środowiska (np. globalnych zmian klimatu i ich skutków, zmian poziomu mórz i linii brzegowej itp.; zakres rozszerzony: XVIII. 8) Znajdzie także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego hydrosfery (zakres podstawowy: IV).