Autor: Marta Kulikowska

Temat: Tragedia podbitego narodu w Lilli Wenedzie Juliusza Słowackiego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśni, na czym polega tragizm losu Wenedów;

• dokona interpretacji roli harfy w wydarzeniach przedstawionych w dramacie;

• porówna historię Wenedów z losem powstańców listopadowych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• podająca;

• metoda akwarium;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel proponuje uczniom, aby obejrzeli prezentację multimedialną dostępną w e‑materiale i zredagowali pięć pytań, na które można znaleźć odpowiedź w sekcji „Prezentacja multimedialna”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie i dokonaniu czynności organizacyjnych, wyświetla na tablicy interaktywnej ćwiczenie nr 1 z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie, na telefonach komórkowych lub tabletach logują się do systemu, dołączają do lekcji i przystępują do odpowiedzi na zadane pytanie. Nauczyciel, korzystając ze swojego panelu użytkownika, wyświetla zestawienie odpowiedzi uczniów. Wybrany lub chętny uczeń komentuje wyniki.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie czytają cały materiał z sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel zadaje pytania:
   Do jakich źródeł europejskiej kultury sięga Słowacki w utworze

2. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy z tekstem Marty Chachulskiej Struktura bohaterów „Lilli Wenedy” Juliusza Słowackiego (https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/cl/article/view/7581/6801):
   Każdy bohater, którego autor wprowadził do dramatu, złożony jest z rysów wielu postaci, które Słowacki miał okazję poznać przez swoje lektury i podróże. [...] Słowacki zestawia ze sobą, co chwila zmieniając konfiguracje, kolejne pary. Podstawowe, jeśli można posłużyć się takim sformułowaniem, intuicyjne zestawienia postaci to siostry Lilla i Roza Weneda, bracia Lelum i Polelum, święty Gwalbert ze swoim sługą Ślazem. Ale kolejne sceny, odkrywające się rysy charakteru postaci, zmieniają te układy. Czytelnikowi przychodzi na różnych zasadach skontrastować Lecha z Derwidem, Gwinonę kolejno z Lillą i z Rozą, Lillę i Rozę z Lelum i Polelum, Gwinonę z Lechem, Ślaza z Lechonem, nawet Derwida z Gwinoną czy Rozę i Ślaza.
   W dramacie szczególnie wyraźnie odsłania się mechanizm budowania charakterów przez kontrastowanie ich ze sobą. Niemal wszystkie ważne sceny osadzone są na starciu dwóch osobowości. Ten zabieg spotęgowany jest jeszcze sposobem rozmowy bohaterów. Od pierwszych zdań dramatu staje się jasne, że poszczególne postacie nie słuchają się wzajemnie, nie nawiązują ze sobą najmniejszego porozumienia. Każde zdanie rzucają tak naprawdę w przestrzeń, ignorują też te, które są do nich skierowane. Widząc przed sobą jakieś określone role, misje, zamykają się w nich, nie chcąc czy nie będąc w stanie nawiązać porozumienia.
   Jednym z powodów tragedii Wenedów jest bezsilna niezdolność do podjęcia celowej, zorganizowanej współpracy. Tytułowa bohaterka jest jedyną, która stara się burzyć te mury, szuka kontaktu z innymi i stara się zrozumieć, co do niej mówią. Paradoksalnie drugą osobą, która wykazuje pewne skłonności w tym kierunku jest Gwinona – ale inne cechy jej charakteru nie pozwalają jej wykorzystać tej umiejętności. Brak porozumienia w rozmowie wzbogaca jeszcze znaczenie konfrontacji bohaterów – wysuwając na pierwszy plan same osobowości, pozwalając się im ujawniać, kształtować, adekwatnie do sytuacji zmieniać w minimalnych, ledwie uświadamianych przez odbiorcę nutach.

3. Uczniowie na podstawie tekstu Marty Chachulskiej charakteryzują bohaterów dramantu (mogą wykonać mapę myśli).

4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Prezentacja multimedialna” i wykonują polecenie: 1. Los którego z bohaterów Lilli Wenedy jest twoim zdaniem najbardziej tragiczny? Uzasadnij swoją opinię w wypowiedzi pisemnej. Udzielają odpowiedzi. Następnie przechodzą do realizacji polecenia 2: Wyjaśnij, na czym polega tragizm wiary Wenedów w cudowną moc harfy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

5. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” (bez 1, bo wykonali je wcześniej). Po zakończonej pracy chętne osoby zapoznają klasę z odpowiedziami, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel proponuje, aby uczniowie zaprezentowali zredagowane przez siebie pytania związane z prezentacją multimedialną (zadanie wykonali przed lekcją), rozmawiają na ich temat, konfrontują z tymi, które zostały opracowane przez kolegów i koleżanki.

2. Dyskusja. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Informuje, że będą uczestniczyć w dyskusji. Podaje temat.
   Czy los Wenedów można uznać za tragiczny?
   Wyjaśnia, że ten typ dyskusji określany jest jako akwarium. Nauczyciel przedstawia zasady: pierwsza grupa siada w kręgu i dyskutuje na zadany temat (jeśli uczniowie nie potrafią sami znaleźć argumentów, nauczyciel może na początku udzielić im podpowiedzi, zadając pytania). W tym samym czasie druga grupa zajmuje miejsca dookoła i obserwuje przebieg dyskusji. Jej zadaniem jest analiza doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad i ogólnego przebiegu debaty. Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji. Następnie prosi wybranych/chętnych uczniów o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów itp. kolegów z grupy dyskutującej.

3. Prowadzący prosi, aby uczniowie podsumowali pracę z fragmentami Lilli Wenedy Juliusza Słowackiego. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów.

Praca domowa:

1. Obejrzyj Lillę Wenedę w reżyserii Anny Augustynowicz. Napisz własną ocenę takiej interpretacji lektury.

Materiały pomocnicze:

• J. M. Rymkiewicz, Ludzie dwoiści. Barokowa struktura postaci Słowackiego, w: Problemy polskiego romantyzmu, red. M. Żmigrodzka, Wrocław, 1981.

• J. Kleiner, Na szczytach twórczości. „Lilla Weneda”, w: Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, t. 2, Kraków 1999.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.