Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Zastosowanie srebra i jego związków

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stawia hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji;

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Poziom rozszerzony

Wymagania ogólne

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji);

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia związki srebra o największym znaczeniu;

• wymienia właściwości oraz koreluje je z zastosowaniami srebra i jego związków;

• przeprowadza eksperymenty identyfikacji niektórych anionów z użyciem jonów srebra.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• film edukacyjny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Które właściwości srebra zdecydowały o zastosowaniu go np. w medycynie? Informacje można zapisać na tablicy w formie mapy myśli, którą uczniowie uzupełniają po wysłuchaniu filmu w fazie wstępnej.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na forum klasy film edukacyjny zawarty w e‑materiale. Zadaniem uczniów jest sformułowanie pytań do treści filmu, a po jego projekcji uczniowie zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi. Powrót do mapy myśli - na tablicy uczniowie uzupełniają nowo zdobyte informacje. Mapę myśli przerysowują do zeszytów. Następnie uczniowie samodzielnie wykonują zawarte pod medium ćwiczenia.

2. Eksperyment chemiczny. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy zadaniowe, rozdaje uczniom karty pracy. Uczniowie formułują problem badawczy, hipotezę. Nauczyciel  przygotowuje odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze), obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równania reakcji chemicznych, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętnych uczniów kolejnych efektów pracy. Równania reakcji chemicznych uczniowie zapisują na tablicy celem sprawdzenia poprawności zapisu. Nauczyciel wyjaśnia zaistniałe niezrozumiałe kwestie.                              Zadaniem każdej grupy będzie przeprowadzenie poniższych eksperymentów:

• grupa I – reakcja węglanu wapnia z azotanem(V) srebra(I);

• grupa II – reakcja fosforanu(V) sodu z azotanem(V) srebra(I);

• grupa III – reakcja chlorku sodu z azotanem(V) srebra(I);

• grupa IV – otrzymywanie lustra srebrowego.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/lam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczałem/łam się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium może być wykorzystane przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji. Nauczyciel może wykorzystać film edukacyjny w ramach metody lekcji odwróconej.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Z uwagi na jakie właściwości srebro znalazło zastosowanie w medycynie?

• W jakim celu stosuje się azotan(V) srebra(I) w kwiaciarstwie?

• Jakie powiązanie ma wykorzystanie reakcji chlorku srebra(I) pod wpływem światła z fotografią? 2. Bielański A.,Podstawy Chemii nieorganicznej, t. 1‑2, Warszawa 2010.

3. Eksperyment chemiczny:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, zlewki, statywy do probówek, bagietki szklane, czajnik elektryczny, duży krystalizator, pipety.

Odczynniki chemiczne: roztwory – azotanu(V) srebra(I), fosforanu(V) sodu, chlorku sodu, węglanu sodu, amoniaku; glukoza.

• grupa I – reakcja węglanu sodu z azotanem(V) srebra(I);

Umieść w probówce ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu węglanu sodu, a następnie wkraplaj do niej roztwór azotan(V) srebra(I). Obserwuj zmiany.

• grupa 2 – reakcja fosforanu(V) sodu z azotanem(V) srebra(I);

Umieść w probówce ok. 2 cmIndeks górny 3³ fosforanu(V) sodu, a następnie wkraplaj do niej roztwór azotan(V) srebra(I). Obserwuj zmiany.

• grupa 3 –  reakcja chlorku sodu z azotanem(V) srebra(I);

Umieść w probówce ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu chlorku sodu, a następnie wkraplaj do niej roztwór azotan(V) srebra(I). Obserwuj zmiany.

• grupa IV - otrzymywanie lustra srebrowego.

Wlej do probówki ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu azotanu(V) srebra(I), a następnie wlewaj porcjami roztwór amoniaku, tak by otrzymać klarowną mieszaninę. Do tej mieszaniny dodaj ok. 1 g glukozy. Zawartość wymieszaj. Probówkę wstaw do łaźni wodnej. Obserwuj zmiany. 4. Karty charakterystyk substancji chemicznych. 5. Karta pracy ucznia: