Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Co odbija lustro duszy? Nad wodą wielką i czystą... Adama Mickiewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

scharakteryzuje sposób widzenia przyrody przez romantyków;
rozpozna w tekście środki artystycznego wyrazu i omówi ich funkcje;
odczyta w utworze sensy uniwersalne.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
gadająca ściana.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

Klasowe rozmowy. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie: Co to znaczy, że utwór ma charakter alegoryczny? Jakie znacie przykłady takich utworów? Następnie prosi uczniów o powstanie. Młodzież spaceruje po klasie, wita się ze sobą. Na sygnał prowadzącego każdy znajduje partnera do rozmowy. Najpierw wypowiada się jedna osoba, potem druga. Konwersacje w parach trwają około dwóch minut. Na sygnał nauczyciela rozmówcy spacerują dalej i szukają kolejnych osób do rozmowy. Po trzech, czterech rundach następuje omówienie ćwiczenia.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi o odczytanie utworu z sekcji „Przeczytaj”. Wskazane osoby opisują sytuację liryczną przedstawioną w utworze następnie uczniowie wykonują ćwiczenia 1 i 3 z sekcji „Sprawdź się”.
Uczniowie rozmawiają o częściach tematycznych utworu.. Następnie wykonują ćwiczenie 2 z sekcji „Sprawdź się”.
Nauczyciel pyta uczniów, jakie środki artystycznego wyrazu oraz symbolikę dostrzegają w utworze Nad wodą wielką i czystą... Uczestnicy zajęć dobierają się w pracy i wykonują ćwiczenia 4‑6 z sekcji „Sprawdź się”.
Ćwiczenia 7 i 8 uczniowie wykonują w kilkuosobowych grupach. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel weryfikuje odpowiedzi uczniów.
Nauczyciel głośno odtwarza nagranie z sekcji „Audiobook”. Uczniowie prezentują swoje prace przygotowane w domu dotyczące postrzegania natury przez romantyków. Odnoszą to również do wysłuchanego tekstu.
Chętnie osoby mogą również wyjaśnić na podstawie nagrania i własnej wiedzy symboliczne znaczenia wody.

Faza podsumowująca:

Uczniowie, korzystając z telefonów z dostępem do internetu, wybierają obraz, który ich zdaniem najlepiej koresponduje z utworem Nad wodą wielką i czystą... Uzasadniają wybór, formułując argumenty.
Gadająca ściana: Co sądzisz na temat dzisiejszej lekcji? Każdy z uczniów przed wyjściem z klasy zapisuje na tablicy krótką opinię na temat zajęć. Zamiast zdań mogą pojawić się symboliczne rysunki (np. emotikony).

Praca domowa:

Wyjaśnij, co utwór Nad wodą wielką i czystą... mówi o roli poety i twórczości poetyckiej.

Materiały pomocnicze:

A. Witkowska, Adam Mickiewicz, [w:] A. Witkowska, R. Przybylski, Romantyzm, Warszawa 2003.
Danuta Zamącińska, Ze studiów nad kompozycją wierszy lirycznych Mickiewicza, „Roczniki humanistyczne” 1960, nr 1.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się