Dla nauczyciela

Autor: Sylwia Brawata

Przedmiot: biologia

Temat: Od komórek do tkanek, narządów i układów

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Budowa i fizjologia człowieka.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Uczeń:
2) wykazuje związek budowy narządów z pełnioną przez nie funkcją;
3) przedstawia powiązania funkcjonalne pomiędzy narządami w obrębie układu;
4) przedstawia powiązania funkcjonalne pomiędzy układami narządów w obrębie organizmu;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego. Uczeń:
1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją;
3) wykazuje związek budowy narządów z pełnioną przez nie funkcją;
4) przedstawia powiązania funkcjonalne pomiędzy narządami w obrębie układu;
5) przedstawia powiązania funkcjonalne pomiędzy układami narządów w obrębie organizmu;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Przedstawisz funkcje, które pełnią komórki w organizmach żywych.

  • Omówisz ogólną budowę i funkcję tkanek obecnych w organizmie człowieka.

  • Scharakteryzujesz funkcje pełnione przez układy narządów obecne u kręgowców.

  • Przedstawisz powiązania funkcjonalne pomiędzy układami narządów.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • analiza grafiki interaktywnej;

  • praca z filmem;

  • mapa pojęć.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • arkusze papieru, flamastry.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o wyjaśnienie pojęcia homeostazy organizmu i wskazanie czynników ją warunkujących. W razie potrzeby podaje etymologię tego terminu (hómoios – równy, jednakowy, stásis – stałość, stateczność) oraz zadaje pytania pomocnicze:

    • Co sprzyja utrzymywaniu przez organizm względnie stałych parametrów środowiska wewnętrznego?

    • Co powoduje, że organizm ma zdolność do samoodnawiania i samoregulacji?

    Nauczyciel podsumowuje rozważania uczniów stwierdzeniem, że do utrzymania stabilnego środowiska wewnętrznego konieczne jest współdziałanie wszystkich części organizmu.

  2. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel wyświetla film pt. „Od komórek do tkanek, narządów i układów”. Pyta uczniów, na czym polega hierarchiczność budowy organizmów, oraz prosi o zdefiniowanie pojęć: komórka, tkanka, narząd, układ narządów.

  2. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każdy zespół na podstawie informacji przedstawionych w filmie oraz tekstu zamieszczonego w sekcji „Przeczytaj” opracowuje inne zagadnienie w formie mapy pojęć:

    • grupa I – komórka jako najmniejsza zdolna do życia struktura i pełnione przez nią funkcje; najważniejsze cechy budowy komórki;

    • grupa II – tkanka nabłonkowa i mięśniowa (prążkowana oraz gładka), nerwowa, łączna;

    • grupa III – układ szkieletowy (kostny), mięśniowy, pokarmowy, oddechowy, nerwowy;

    • grupa IV – układ wydalniczy (moczowy), rozrodczy, krążenia, wewnątrzwydzielniczy (układ hormonalny, układ endokrynny), powłokowy.

    Nauczyciel podkreśla, że uczniowie powinni na swoich mapach uwzględnić związek budowy poszczególnych struktur z pełnionymi funkcjami.

  3. Przedstawiciele grup prezentują wyniki pracy. Nauczyciel ocenia mapy, wskazuje braki i koryguje ewentualne błędy.

  4. Uczniowie, odnosząc się do swoich map pojęć, wskazują powiązania funkcjonalne pomiędzy narządami w obrębie układów oraz między komórkami, tkankami i narządami w obrębie organizmu. W razie trudności nauczyciel naprowadza uczniów na prawidłowy tok rozumowania.

  5. Uczniowie, pracując w parach, analizują grafikę interaktywną przedstawiającą poszczególne typy nabłonków, a następnie wykonują odnoszące się do niej polecenia.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie wykonują polecenie nr 2 zamieszczone w sekcji „Film”. Chętne osoby prezentują swoje odpowiedzi.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się…”.

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij, na czym polega hierarchiczność budowy organizmów oraz czemu służy (polecenie nr 1 w sekcji „Film”).

Materiały pomocnicze:

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

Uczniowie mogą wykorzystać film pt. „Od komórek do tkanek, narządów i układów” w celu przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Grafika interaktywna