Autor: Marzenna Śliwka

Temat: Oświecenie w literaturze i malarstwie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wskaże, w jaki sposób epoka oświecenia kształtowała polski język literacki;

• wymieni środki stylistyczne wykorzystywane w utworach z epoki;

• wyjaśni, na czym polega heroikomiczność Monachomachii Krasickiego.

• opisze dydaktyczne funkcje XVIII‑wiecznego malarstwa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• klasowe refleksje.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia e‑materiał: „Oświecenie w literaturze i malarstwie” grupie uczestników zajęć. Prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie mają za zadanie przygotować przykłady z tekstów kultury oraz z życia ilustrujące zagadnienia związane z tematem lekcji.

2. Nauczyciel przygotowuje tyle kartek, ilu jest uczniów w klasie. Będą potrzebne do metody ewaluacyjnej, czyli klasowych refleksji. Należy pamiętać w ustalonych momentach lekcji, aby poprosić uczniów o zapis refleksji.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel rozdaje kartki i objaśnia, na czym będzie polegać pisanie klasowych refleksji: Co jakiś czas będziemy przerywać lekcję, aby uczestnicy lekcji mogli odpowiadać na pytania: Co było dla mnie ważne w ciągu ostatnich kilku, kilkunastu minut lekcji? Na co zwróciłem uwagę?

2. Prowadzący wyświetla na tablicy i przybliża uczniom temat zajęć. Następnie prosi uczniów, aby zgłosili swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią pomysły, a pozostały jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel je dopowiada.Nauczyciel prosi wskazaną (lub wybraną) osobę o odczytanie tematu lekcji wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika. Następnie zadaje uczniom pytanie: co wiesz na ten temat? Prosi wybranego ucznia lub uczennicę o zapisywanie propozycji. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel poleca, aby wybrany uczeń przeczytał polecenie z sekcji „Audiobook”: Po zapoznaniu się z audiobookiem napisz, na czym polega heroikomiczność Monachomachii Krasickiego.. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

3. Klasowe refleksje. Zapis refleksji i podanie kartki w lewą stronę.

4. Uczniowie, na podstawie zebranego w domu materiału, podają na forum klasy własne przykłady ilustrujące poruszane w ćwiczeniach zagadnienia. Wspólna dyskusja nad trafnością i zastosowaniem przykładów.

5. Uczestnicy lekcji zapoznają się z tekstem Franciszka Karpińskiego Pieśń o Narodzeniu Pańskim. Wspólnie z nauczycielem:
   - wypisują z tekstu antytezy,
   - znajdują szyk przestawny i argumentują, czemu on służy w tym tekście.

6. Klasowe refleksje. Zapis refleksji i podanie kartki w lewą stronę.

7. Uczniowie zapoznają się z materiałem z sekcji „Galeria interaktywna”. Omawiają rolę Marcella Bacciarellego jako nadwornego malarza Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz wskazują obraz lub cykl obrazów Bacciarellego, który mógł pełnić istotną funkcję edukacyjną w społeczeństwie polskim w 2. połowie XVIII wieku.

Faza podsumowująca

1. Jeśli starczy czasu, nauczyciel wspólnie z uczniami omawia wiersz Balon. Wspólnie uzasadniają, że w wierszu Balon podmiot liryczny realizuje typowe dla epoki oświecenia cele moralistyczno‑wychowawcze. Wskazują również przykłady paralelizmu, wyliczenia, pytania retorycznego, apostrofy i określają ich funkcje.

3. Klasowe refleksje. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie opinii o lekcji. Następnie zbiera kartki, które podczas zajęć przekazywali sobie uczniowie. Wszystkie umieszcza na tablicy, na której zapisany został tytuł: Klasowe refleksje. Jeden z uczniów czyta zapiski na kartkach. Wszyscy uczestnicy zajęć wyciągają wnioski.

Praca domowa:

1. Wymień i scharakteryzuj zabiegi językowo‑stylistyczne w Monachomachii.

Materiały pomocnicze:

• J. Snopek, Oświecenie: szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.

• http://pamietnik‑literacki.pl/wp‑content/uploads/2020/06/5‑D%C4%85browski.pdf

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.