Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Z historii publicystyki – Tadeusz Boy‑Żeleński

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

poznaje biografię i dokonania Tadeusza Boya‑Żeleńskiego,
analizuje fragment felietonu Boya‑Żeleńskiego ze zbioru Brązownicy.
ocenia, czy tezy Boya‑Żeleńskiego na temat narodowych autorytetów nadal są aktualne.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
dyskusja za i przeciw;
drzewo decyzyjne.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treścią bloku tekstowego e‑materiału Z historii publicystyki – Tadeusz Boy‑Żeleński oraz nagraniem w sekcji „Audiobook”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Kim był Tadeusz Boy‑Żeleński? W jakich czasach żył i tworzył? Jak zginął? Jakie dziedziny życia społecznego leżały w kręgu jego zainteresowań? Uczniowie odpowiadają swobodnie na podstawie wiadomości z bloku tekstowego.
Prowadzący informuje, że praca podczas lekcji będzie dotyczyła działalności publicystycznej Boya.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel wyświetla prezentację multimedialną, a następnie prosi uczniów, by w parach, wykonali polecenia 1 i 2 z tej sekcji. Po upływie ustalonego czasu wskazane osoby prezentują propozycje odpowiedzi.
Prowadzący poleca, by uczniowie podzielili się na 4 grupy i zapowiada, że będą pracowali metodą drzewa decyzyjnego. Każdej z grup zostaje przydzielony do przeanalizowania problem, którym zajmował się Tadeusz Żeleński‑Boy w swoich tekstach publicystycznych. Grupa 1: kult wielkich ludzi, bohaterów narodowych, Grupa 2: emancypacja kobiet, Grupa 3: edukacja seksualna, Grupa 4: rozwody. W każdej grupie powinno powstać drzewo decyzyjne oparte na schemacie: OSOBA/GRUPA OSÓB Wariant I: w biografiach wielkich ludzi nie należy eksponować ich wad lub niechlubnych postępków - pozytywne skutki - negatywne skutki Wariant II: należy odbrązowić ideały, przedstawiać wielkich ludzi z ich wadami i mniej chlubnymi kartami ich biografii - pozytywne skutki - negatywne skutki. Praca trwa ok. 10 min, następnie przedstawiciele każdej z grup relacjonują, jakich dokonano ustaleń. Warto skłonić uczniów do dyskusji. Nauczyciel moderuje wymianę spostrzeżeń i dba o to, by dyskusja miała charakter merytoryczny.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Ćwiczenie 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna”.

Materiały pomocnicze:

Aleksander Wójtowicz, Boy‑budowniczy. Reforma obyczajów w publicystyce Tadeusza Boya‑Żeleńskiego, „Literacje” 2013/3.
Tadeusz Boy‑Żeleński, Dziewice konsystorskie, Warszawa 1929.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Prezentacja multimedialna