Autor: Krzysztof Kowaluk

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Krytyka kapitalizmu – od luddystów do marksistów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

11) analizuje kwestię pojmowania równości, wolności i sprawiedliwości w różnych nurtach myśli politycznej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia cechy kapitalizmu, które były przedmiotem krytyki;

• wyjaśnia krytykę kapitalizmu z różnych pozycji ideologicznych;

• definiuje pojęcia luddyzmu, czartyzmu i marksizmu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed zajęciami

Z klasy zostają wyłonione trzy trzyosobowe grupy. Każda przygotowuje prezentację na zadany temat.

• Grupa I – krytyka wolnokonkurencyjnego kapitalizmu z pozycji socjalistycznych. Jej podstawą mogą być stosowne fragmenty Manifestu komunistycznego Karola Marksa i Fryderyka Engelsa lub Nowych zasad ekonomii politycznej Simonde de Sismondiego.

• Grupa II – krytyka wolnokonkurencyjnego kapitalizmu z pozycji konserwatywnych. Jej podstawą mogą być stosowne fragmenty Kulturowych sprzeczności kapitalizmu Daniela Bella lub encykliki Rerum novarum Leona XIII.

• Grupa III – krytyka wolnokonkurencyjnego kapitalizmu z pozycji liberalnych. Jej podstawą mogą być stosowne fragmenty Teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa lub Sfer sprawiedliwości Michaela Walzera.

Faza wstępna

1. Nauczyciel pyta uczniów o to, czym jest wolnokonkurencyjny kapitalizm. W toku burzy mózgów ustalane są jego główne cechy. Wybrana/chętna osoba zapisuje je na tablicy.

2. Nauczyciel przedstawia przedmiot i cele zajęć.

Faza realizacyjna

1. Grupa I przedstawia przygotowaną w domu prezentację poświęconą krytyce wolnokonkurencyjnego kapitalizmu z pozycji socjalistycznych.

2. Grupa II przedstawia przygotowaną w domu prezentację poświęconą krytyce wolnokonkurencyjnego kapitalizmu z pozycji konserwatywnych.

3. Grupa III przedstawia przygotowaną w domu prezentację poświęconą krytyce wolnokonkurencyjnego kapitalizmu z pozycji liberalnych.

4. Nauczyciel uzupełnia powyższe wypowiedzi oraz przedstawia krótko argumenty polemiczne obrońców wolnokonkurencyjnego kapitalizmu, odwołując się do prezentacji uczniów.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podkreśla złożony charakter omawianego problemu oraz jego uwarunkowania ideologiczne. Nawiązuje do współcześnie dyskutowanych zagadnień (takich, jak transformacja energetyczna gospodarki).

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Obejrzyj filmy i wykonaj ćwiczenia do multimediów.

Materiały pomocnicze

Karol Marks i Fryderyk Engels, Manifest Partii Komunistycznej, Warszawa 2007.

Daniel Bell, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, Warszawa 2020.

Jean Charles Léonard Simonde de Sismondi, Nowe zasady ekonomii politycznej czyli o bogactwie i jego stosunku do ludności, Warszawa 1955.

John Rawles, Teoria sprawiedliwości, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Filmy mogą zostać wykorzystane przez uczniów indywidualnie lub podczas zajęć w charakterze podsumowania.