Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Słownik filozoficzny: umowa społeczna

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Poznasz tło historyczne koncepcji umowy społecznej.

• Porównasz koncepcje umowy społecznej Hobbesa, Locke'a i Rousseau.

• Przeanalizujesz zaproponowany przez Locke'a podział władzy, który miał gwarantować obywatelom ich prawa.

Cele operacyjne. Uczeń:

• definiuje pojęcie umowy społecznej;

• rekonstruuje tło historyczne koncepcji umowy społecznej;

• porównuje kopncepcje umowy społecznej Hobbesa, Locke'a i Rosseau.

• analizuje zaproponowany przez Locke'a podział władzy;

• analizuje fragmenty dzieł: Thomas Hobbes, Elementy filozofii; Thomas Hobbes,Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego; Jean Jacques Rousseau, Jean Jacques Rousseau, Trzy rozprawy z filozofii społecznej; Umowa społeczna; John Locke, Dwa traktaty o rządzie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• film;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Słownik filozoficzny: umowa społeczna”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na pytania zawarte w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji oraz jej cele. Określa wiążące dla uczniów kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza ich odpowiedzi na pytania w sekcji „Przeczytaj”. Czyta na głos wybrane z nich. Następnie na podstawie odpowiedzi uczniów inicjuje dyskusję, zadając pytanie: Jakie potrzeby jednostki zaspokaja społeczeństwo?

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Czy stworzona w wyniku umowy społecznej organizacja państwowa jest ograniczeniem naszej naturalnej wolności?

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium nr 1. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każda z nich ma za zadanie przygotować prezentacje na podstawie wydzielonych części materiału w sekcji „Prezentacja”. Zespoły pracują według ustalonego porządku:
   — grupa 1: stan natury u Thomasa Hobbesa
   — grupa 2: stan natury u Johna Locke'a
   — grupa 3: stan natury u Jeana Jacquesa Rousseau
   Uczniowie przygotowują krótkie wystąpienia zawierające syntezę treści przydzielonej części multimedium oraz odpowiedzi na polecenia. Po wyznaczonym czasie zespoły prezentują efekty swojej pracy.

2. Praca z multimedium nr 2. Nauczyciel prezentuje multimedia z sekcji „Film edukacyjny”. Tym razem uczniowie pracują w parach, przygotowując odpowiedzi na pytania: Jak myślisz, czy umowa społeczna może prowadzić do totalitaryzmu? Swoją odpowiedź uzasadnij. Po wyznaczonym czasie wybrane pary odczytują swoje odpowiedzi na forum. Inni uczniowie uzupełniają ich wypowiedzi. Nauczyciel pilnuje porządku pracy, pełni rolę doradcy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

3. Praca z tekstem źródłowym. Jeśli starczy czasu, uczniowie zapoznają się z tekstem źródłowym w sekcji „Prezentacja”. Odpowiedź na polecenie do tekstu jest przygotowywana na forum, jako efekt wspólnej dyskusji.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne z sekcji „Film edukacyjny”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie przygotowują propozycje rozwinięcia mapy myśli w sekcji „Prezentacja”. Porównują swoje propozycje z wersją przygotowaną przed lekcją, dokonując autoewaluacji.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zaproponuj inne materiały źródłowe do lekcji. Uzasadnij swój wybór i przygotuj streszczenie wybranego tekstu

Materiały pomocnicze:

• Dlaczego filozofia? Filozofia a świat współczesny, doświadczenia źródłowe, drogi do filozofii, „Filo‑Sofija” 26(2014/3), s. 237–256.

• Wychowanie–mądrość–kultura. Problemy współczesnego wychowania w perspektywie sokratejskiej, red. B. Jodłowska i M. Flanczewska‑Wolny, Kraków 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.