Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Prezentacja danych geograficznych – ćwiczenia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy/rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
Zakres podstawowy
I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja.
Uczeń:
2) wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej i podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów map.
Zakres rozszerzony
I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjne: wywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno‑komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przestrzennych.
Uczeń:
1) przedstawia podstawowe ilościowe i jakościowe metody badań geograficznych oraz możliwości ich wykorzystania na wybranych przykładach;
3) stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego i ich analizy z użyciem narzędzi GIS.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
zna metody prezentacji danych geograficznych na mapach,
wie, kiedy wykorzystać metody ilościowe, a kiedy jakościowe w prezentacji danych geograficznych,
stosuje odpowiednią metodę do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego w zależności od posiadanych danych.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa mentalna, praca z mapą (atlasem)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlas geograficzny, ścienna mapa fizyczna świata, mapy dostępne na portalach internetowych
Materiały pomocnicze
Desperak J., Balon J., Tablice geograficzne, Świat Książki, Warszawa 2003, s. 29–35.
Grygorenko W., Redakcja i opracowanie map ogólnogeograficznych, PPWK, Warszawa 1970.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć, prosi o zapoznanie się z kilkoma mapami z atlasu geograficznego i inicjuje krótką dyskusję na temat przedstawiania zjawisk na mapach (co i w jaki sposób zostało przedstawione na mapach, od czego zależy, że w taki, a nie w inny sposób przedstawiono dane zjawisko).
Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Krótka pogadanka nauczyciela o podziale metod na jakościowe i ilościowe.
Następnie nauczyciel dzieli klasę na siedem grup, każda grupa wybiera lidera koordynującego pracę.
Każda grupa losuje jeden sposób prezentacji danych geograficznych. Metody do wylosowania: sygnaturowa, powierzchniowa, zasięgów, kropkowa, izolinii, kartogram, kartodiagram.
Celem pracy uczniów jest określenie, do której grupy zalicza się dana metoda i czym się charakteryzuje. Uczniowie mają również za zadanie znaleźć przykłady zastosowania danej metody w atlasie geograficznym. Mogą posłużyć się również mapami znalezionymi w internecie.
Każda grupa przygotowuje poster informujący o cechach danej metody. Liderzy grupy omawiają wykorzystanie danej metody. Powinni zostać poproszeni o wymienienie przykładów zastosowania wylosowanej metody. Nauczyciel prosi również o zwrócenie uwagi na wady i zalety danego sposobu prezentowania treści. Pyta, na co należy zwrócić uwagę, prezentując informacje w taki, a nie inny sposób (np. czytelność, zróżnicowanie kolorystyczne, ujednolicona jednostka itp). Grupy wspierają swojego lidera i uzupełniają informacje.
Po zakończeniu prezentacji nauczyciel wyświetla lub pokazuje w atlasie rozmaite mapy. Uczniowie mają za zadanie rozpoznać wykorzystaną metodą. Nauczyciel może również wyszukać w internecie nie do końca poprawnie wykonane mapy, aby uczniowie mogli samodzielnie rozpoznać i opisać błędy w prezentowaniu danych.
Nauczyciel uzupełnia informacje o przykłady innych metod prezentacji danych – np. wykresy i diagramy, w tym piramida wieku (jako przykład jednego z diagramów). Uczniowie w parach lub grupach zapoznają się z grafiką interaktywną i wykonują polecenia zawarte w tej części e‑materiału (określają odpowiednie metody przedstawienia danych ujętych w tabelach, omawiają zalety i wady zastosowania poszczególnych metod). Nauczyciel czuwa nad przebiegiem wykonania zadania.
Faza podsumowująca
Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia zaangażowanie uczniów.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było dla nich łatwe, trudne, gdzie będą mogli wykorzystać zdobyte informacje.
Praca domowa
Określ, jakie kartograficzne metody zastosujesz do przedstawienia na mapie:
rozmieszczenia budek lęgowych ptaków na terenie wybranego kompleksu leśnego,
średniej dobowej temperatury zmierzonej w klatkach meteorologicznych na obszarze swojego województwa,
wyników ankiety dotyczącej segregacji odpadów w wybranej gminie.
Uzasadnij wybór danej metody.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafiki (prezentacje różnych metod) można wykorzystać na lekcji z zakresu podstawowego i rozszerzonego – w kształceniu na etapie podstawowym jest mniej metod, w etapie rozszerzonym wykorzystujemy wszystkie podane. Grafiki można również wykorzystać do stworzenia prezentacji wyników na lekcjach ćwiczeniowych, np. w niektórych projektach edukacyjnych, przy interpretacji map, przy przedstawianiu wyników przeprowadzonej ankiety itp. Grafikę interaktywną można wykorzystać na lekcji poświęconej interpretacji danych liczbowych przedstawionych w postaci tabel i wykresów (zakres podstawowy: I. 5).