SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Warunki powstawania i rodzaje pustyń

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje główne przyczyny klimatyczne i pozaklimatyczne powstawania pustyń,

• przedstawia podział pustyń ze względu na warunki i lokalizację,

• omawia różne rodzaje pustyń na Ziemi.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody nauczania: pogadanka, burza mózgów, dyskusja, mapa mentalna, metody operatywne (np. praca z tekstem e‑materiału, z multimedium)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, praca na forum klasy

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, małe karteczki samoprzylepne, podręcznik, atlasy geograficzne, mapa fizyczna świata, arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze

Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1981.

Pietrow M.P., Pustynie kuli ziemskiej, tłum. R. Ciszewski, PWN, Warszawa 1976.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – burza mózgów: uczniowie na małych kartkach samoprzylepnych wypisują skojarzenia do pojęcia pustynia, kartki przyczepiają do tablicy.

• Analiza, grupowanie informacji – krótka pogadanka, wyłowienie tych informacji (jeżeli się pojawią), które są związane z powstawaniem albo z rodzajami pustyń.

• Następnie nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w parach, zapoznali się z tekstem e‑materiału dotyczącym warunków powstawania pustyń; na jego podstawie uczniowie w trzech punktach mają zapisać główne warunki ich powstawania.

• Następnie uczniowie wskazują na mapie fizycznej świata występowanie obszarów pustynnych (atlasy geograficzne, e‑materiał).

• Podział pustyń na pustynie zwrotnikowe, nadbrzeżne, w szerokościach geograficznych podzwrotnikowych i umiarkowanych (wewnątrzkontynentalne, w cieniu opadowym).

• Zapoznanie się z rodzajami pustyń i ich cechami – e‑materiał: fotografie, nazwy lokalne pustyń.

• Dyskusja na forum klasy: dlaczego powstają tak różne pustynie? dlaczego na jednej pustyni, w różnych jej miejscach, możemy znaleźć różne rodzaje?

• Podsumowaniem dyskusji jest zapisanie w zeszycie warunków powstawania pustyń (z podziałem na klimatyczne i pozaklimatyczne).

• Wprowadzenie do pracy w grupach: czy pustynia to tylko przeszkoda w osadnictwie, gospodarce? czy pustynie są „przydatne” dla człowieka?

• Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (5-, 6‑osobowe), ich zadaniem jest stworzenie mapy mentalnej do tematu „Oceń wpływ pustyń na życie i działalność ludzi oraz rozwój cywilizacji”.

• Przed rozpoczęciem pracy uczniowie w grupach zapoznają się z multimedium zawartym w e‑materiale, przedyskutowują poznane informacje.

• Pracując w grupach, tworzą mapę myśli, która ma być odpowiedzią na postawiony problem; oceniają wpływ pustyń na życie i działalność ludzi i na rozwój cywilizacji.

• Po upływie wyznaczonego czasu liderzy grup prezentują mapy myśli.

• Dyskusja na forum klasy, podsumowanie ocen wpływu pustyń (zwłaszcza jeżeli wystąpią różne oceny wpływu).

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału.

• Uczniowie omawiają ćwiczenia, dzielą się swoimi doświadczeniami, nauczyciel w razie potrzeby wspiera ich.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co dla nich było ciekawe, łatwe, trudne, do których treści chcieliby jeszcze wrócić itd.

Praca domowa

• Porównaj wybraną pustynię zwrotnikową i nadbrzeżną – weź pod uwagę warunki powstania, wygląd (rodzaje pustyń), możliwości wykorzystania ich przez człowieka (obecnie i w przyszłości). Porównując, wróć do filmu edukacyjnego poznanego na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny można wykorzystać w toku lekcji dotyczącej rzeźbotwórczej działalności wiatru (zakres podstawowy: V. 3) oraz na lekcji powtórzeniowej z działu „Litosfera” (zakres podstawowy: V). W zakresie rozszerzonym multimedium można wykorzystać, realizując tematy z działu XIX. („Uwarunkowania przyrodnicze gospodarczej działalności człowieka”), zwłaszcza XIX. 4), dotyczącego zmian znaczenia czynników przyrodniczych w rozwoju społeczno‑gospodarczym regionów w przeszłości i współcześnie.