Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Wojna ze Szwecją w Inflantach i Prusach

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia przyczyny wojny i przebieg walk prowadzonych przez Rzeczypospolitą ze Szwecją w Inflantach i na Pomorzu Gdańskim;

• opisuje przebieg i znaczenie bitwy pod Kircholmem;

• charakteryzuje reformy wojskowe Gustawa Adolfa oraz Władysława IV i ich znaczenie dla siły militarnej państw;

• wyjaśnia znaczenie konfliktów wewnętrznych dla sytuacji militarnej i politycznej Rzeczpospolitej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• metoda jigsaw.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć oraz omówienie planowanego przebiegu lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji? Będą to obowiązujące ich kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• Grupa 1 i 4 – Wojna ze Szwecją o Inflanty oraz Rokosz Zebrzydowskiego;

• Grupa 2 i 5 – Reformy wojskowe Gustawa Adolfa oraz Warto wiedzieć – Reformy wojskowe Władysława IV;

• Grupa 3 i 6 – Utrata Inflant i wojna o ujście Wisły.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca wybranej osobie, aby przeczytała polecenie nr 2: „Opisz położenie wojsk polskich i znaczenie wyboru terenu dla przebiegu bitwy”, a następnie prosi uczniów, aby wykonali je w parach na podstawie e‑materiału. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją. W ten sposób uczniowie wykonują również polecenie nr 3, wskazując na mapie manewr kawalerii, który zdecydował o losach bitwy.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z drugim z filmów. Klasa dzieli się na grupy (uczniowie mogą wrócić do grup utworzonych na początku zajęć). Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do polecenia nr 5: „Przedstaw postanowienia rozejmu w Sztumskiej Wsi”. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie lider wybranej grupy (lub zgłaszającej się na ochotnika) odczytuje swoją propozycję. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć i ocenia pracę uczniów, wskazując jej mocne i słabe strony.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z pierwszym z filmów w sekcji „Film +Sprawdź się” i wykonaj dołączone do niego polecenia.

2. Wykonaj ćwiczenia nr 3, 4 i 5 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, Warszawa 1986.

M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2011.

S. Ochmann‑Staniszewska, Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Mapa interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę. Mapa może zostać również wykorzystana w lekcjach omawiających konflikty Rzeczypospolitej w XVII wieku.