Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Temat: Dwa Wesela: dramat Stanisława Wyspiańskiego i film Wojciecha Smarzowskiego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Lektura obowiązkowa
29) Stanisław Wyspiański, Wesele;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
przestawia okoliczności powstania dramatu Wyspiańskiego i filmu Smarzowskiego;
wyjaśnia znaczenie motywu ślubu dla kultury polskiej;
wskazuje na inspirację filmową dziełem Wyspiańskiego;
interpretuje zachowania bohaterów obu dzieł w kontekście typowych cech narodu polskiego.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Przed lekcją nauczyciel może zorganizować seans filmu (lub jego fragmentów) Wojciecha Smarzowskiego Wesele. Warto pamiętać, że reżyser jest autorem dwóch filmów o tym samym tytule, materiał opiera się na dziele z 2004 roku. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na dwie grupy. Zadaniem uczniów pierwszej grupy jest wynotowanie podczas seansu zauważonych inspiracji dziełem Wyspiańskiego. Druga grupa notuje wszystkie wady narodowe, które zostały w filmie zdemaskowane. Ponadto, przed lekcją uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.
Obligatoryjnie przed rozpoczęciem zajęć uczniowie powinni znać treść Wesela Wyspiańskiego.
Faza wprowadzająca
Lekcja rozpoczyna się od prezentacji notatek uczniowskich sporządzanych podczas seansu. Wyznaczeni uczniowie zapisują na tablicy najtrafniejsze odpowiedzi. Następnie uczniowie zestawiają zauważone wady narodowe zdemaskowane w filmie, z tymi, które opisał w swoim dramacie Wyspiański. Po ogólnoklasowej dyskusji na ten temat nauczyciel prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji, jej cele i zapisuje temat na tablicy.
Faza realizacyjna
Uczniowie przystępują do pracy z multimedium. Zapoznają się z treścią dwóch map myśli i wykonują przyporządkowane do nich polecenia. Następnie wysłuchują wykładu dr. Piotra Rudzkiego w sekcji „Film” i zastanawiają się nad motywem wesela, które jest ważnym elementem kultury polskiej.
Faza podsumowująca
Uczniowie ćwiczą pracę z tekstem użytkowym i piszą recenzję filmu Wesele (2004) w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. Ważne, by uwzględnili wiedzę i umiejętności zdobyte na lekcji.
Materiały dodatkowe:
Eustachiewicz L., „Wesele” Wyspiańskiego, Warszawa 1991.
Rychcik M., Kręcone siekierą: 9 seansów Smarzowskiego, Warszawa 2019.
Wskazówki metodyczne