Autor: Anna Juwan

Temat: Adaptacje w budowie roślin do wymiany gazowej

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, na czym polegają adaptacje do wymiany gazowej roślin lądowych i wodnych.

• Omówisz struktury odpowiedzialne za wymianę gazową między rośliną a otoczeniem.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Adaptacje w budowie roślin do wymiany gazowej”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel przygotowuje na zajęcia fotografie przedstawiające struktury, które będą omawiane na lekcji (zob. materiały pomocnicze).

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel, odwołując się do wiedzy uczniów zdobytej na wcześniejszych zajęciach, zadaje pytania:
   – Dlaczego rośliny doniczkowe muszą być regularnie podlewane?
   – Jaki wpływ na otwarcie aparatów szparkowych będzie miało zaniechanie podlewania rośliny doniczkowej?
   Następnie nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi do ćwiczenia nr 2, które uczniowie mieli wykonać przed lekcją.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

2. Gra dydaktyczna. Uczniowie, nadal pracując w grupach, otrzymują w kopertach zdjęcia przygotowane przez nauczyciela (zob. materiały pomocnicze). Zespoły jednocześnie wyjmują zdjęcia z kopert i mają za zadanie jak najszybciej wykonać polecenie: rozpoznać struktury przedstawione na fotografiach oraz opisać, jakie pełnią funkcje i w jakich organach roślin występują. Wygrywa grupa, która pierwsza skończy zadanie.

3. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, przedstawili drogę dwutlenku węgla i tlenu w liściu. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

4. Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 2: „Przeanalizuj budowę aparatów szparkowych i przedstaw ich funkcje jako przystosowanie do wymiany gazowej u roślin”. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić przyczynę opisanego rozmieszczenia chloroplastów rdestnicy) w sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

6. Uczniowie wykonują w grupach ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, na podstawie przedstawionych wyników pomiarów, dlaczego wieczorem zmienia się ciśnienie osmotyczne w komórkach aparatów szparkowych, prowadzące do ich zamykania), następnie wylosowana grupa prezentuje swoje rozwiązania na forum. Pozostałe grupy komentują i uzupełniają informacje.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 6 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.

3. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 3 do 5 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” na lekcji „Liść – budowa i funkcje”.