Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Piękno i harmonia świata w polskiej poezji renesansowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
5) zna, rozumie i funkcjonalnie wykorzystuje biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia i aforyzmy obecne w polskim dziedzictwie kulturowym;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;
Lektura obowiązkowa
11) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
13) rozumie i określa związek wartości poznawczych, etycznych i estetycznych w utworach literackich.
Teksty polecane do samokształcenia
4) Człowiek renesansu, red. Eugenio Garin;
24) Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii; Dzieje sześciu pojęć; Droga przez estetykę;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wskazuje epoki, które wpłynęły na rozwój estetyczny renesansu;

  • wyjaśnia, jakie znaczenie dla epoki renesansu miały kategorie piękna i harmonii;

  • analizuje obraz Boga w epoce renesansu;

  • przytacza fragmenty utworów Jana Kochanowskiego, w których afirmowane są piękno i harmonia.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • rozmowa kierowana;

  • ekspozycja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Uczniowie przed lekcją powinny znać periodyzację epoki renesansu oraz twórczość Jana Kochanowskiego.

Faza wprowadzająca

Nauczyciel w fazie wprowadzającej może zaprezentować uczniom kilka najbardziej znanych dzieł sztuki pochodzących z okresu renesansu.

Rae29IPja4qE9
Michał Anioł, em>Dawid, 1501–1504.
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.
R4fevX5N1UQNO
Sandro Botticelli, Narodziny Wenus, 1485.
Źródło: domena publiczna.
R8t3O5aEUn113
Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1503–1507.
Źródło: domena publiczna.
RpQtVvclhRVeo
Leonardo da Vinci, Człowiek wirtuwiański, 1490.
Źródło: domena publiczna.

Powyższe propozycje mogą być uzupełnione przykładami z sekcji „Przeczytaj”.

Nauczyciel nawiązuje z uczniami rozmowę na temat estetyki tych dzieł:

  • Co charakteryzuje te dzieła sztuki?

  • Co w nich zachwyca?

  • W jaki sposób prowadzone są linie rysunku, rzeźby?

  • Czy w dziełach tych dominuje kontrast czy harmonia?

Po ogólnoklasowej dyskusji na temat piękna i harmonii w sztuce epoki renesansu nauczyciel informuje, że lekcja będzie poświęcona pogłębianiu tego zagadnienia, także w oparciu o teksty literackie. Następnie prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji i jej cele oraz zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”, szczególną uwagę poświęcając fragmentom książki Dzieje sześciu pojęć Władysława Tatarkiewicza. Następnie nauczyciel prezentuje multimedium: dwuczęściowy film dotyczący kategorii estetycznych w epoce renesansu. Uczniowie zestawiają człowieka renesansu z przedstawicielami średniowiecza i baroku, wyjaśniają, w jaki sposób obrazowano Boga w okresie renesansu oraz interpretują utwory Jana Kochanowskiego w kontekście afrimowanych kategorii estetycznych.

Faza podsumowująca

Na zakończenie lekcji nauczyciel prosi uczniów, by rozważyli, co odróżnia człowieka współczesnego od człowieka renesansu. Które kategorie estetyczne i etyczne przetrwały w mentalności obecnego społeczeństwa. W formułowaniu refleksji może pomóc ponowy ogląd dzieł sztuki renesansowej, które nauczyciel zaprezentował na początku lekcji.

Materiały dodatkowe:

  • Władysław Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. 1‑3, Warszawa 2009.

  • Jerzy Ziomek, Renesans, Warszawa 1996.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.