Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Dramat władzy i wolności. Dziady cz. III

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśni, dlaczego Dziady część III można uznać za dramat władzy i wolności;

  • wyjaśni, na czym polega prometeizm Konrada;

  • scharakteryzuje Konrada jako postać tragiczną;

  • opowie, jaki obraz władzy Adam Mickiewicz prezentuje w scenie balu u Senatora.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Dramat władzy i wolności. Dziady cz. III”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Uczniowie muszą znać również cały dramat Adama Mickiewicza. Przygotowują się do odpowiedzi na pytania i polecenia.

RqfIKurRa37GB1
1. Jakie informacje o czasie zdarzeń odczytujesz z Prologu? Do jakich wydarzeń historycznych i faktów związanych z biografią Adama Mickiewicza odsyłają rozmowy więźniów w scenie I? 2. Odszukaj w utworze Mickiewicza całą scenę I, przeczytaj ją uważnie i ustal, kim są przedstawione postaci, gdzie i kiedy rozmawiają oraz czego dotyczą ich rozmowy. 3. Nazwij i scharakteryzuj postawy wobec zniewolenia reprezentowane przez uwięzionych. 4. Wskaż wypowiedzi zawierające elementy humoru. Omów reakcję współwięźniów na te wypowiedzi. Jaką funkcję pełni w nich humor? Jak go odbierasz? 5. Odszukaj w utworze scenę VII: Salon warszawski i VIII: Pan Senator. Zapoznaj się z nimi. Jaki dostrzegasz ich związek ze sceną I? 6. Opisz postawy Polaków przedstawione w scenach: I, VII i VIII. Jaki obraz polskiego społeczeństwa został nakreślony w tych scenach? 7. Odszukaj w dramacie (łącznie z Ustępem) fragmenty przedstawiające system władzy. Jakie są mechanizmy działania tego systemu? Jak wpływa on na życie zwykłego człowieka? 8. W jaki sposób dramat Mickiewicza może wpływać na myślenie o władzy i cierpieniu Polaków? Rozważ, jak literatura kształtuje świadomość społeczną.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zostają podzieleni na dwa zespoły. Pierwsza grupa zajmuje się pytaniami 1‑4 (wskazanymi przez nauczyciela do pracy przed lekcją), a druga - 5‑8. Po upływie czasu określonego przez nauczyciela przedstawiciele zespołów prezentują odpowiedzi.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel poleca, aby wybrany uczeń przeczytał polecenia z sekcji „Animacja”. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali odpowiedzi do poleceń. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

  3. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1, 2 i 6 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

  4. Nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia nr 3, 4, 5, i 7. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.

Faza podsumowująca:

  1. Dyskusja. Uczniowie odliczają do dwóch, dzieląc się na dwie grupy. Nauczyciel informuje, że będą dyskutować i wykorzystają do tego metodę akwarium. Nauczyciel wyjaśnia zasady dyskusji oraz określa jej czas.
    Pierwsza drużyna siada w kręgu i prowadzi rozmowę na temat: Dlaczego Dziady część III można uznać za dramat władzy i wolności? Druga grupa obserwuje i zapisuje swoje spostrzeżenia dotyczące doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad i ogólnego przebiegu rozmowy. Po upływie wyznaczonego czasu następuje zamiana ról. Na zakończenie wybrane osoby przedstawiają na forum klasy swoje spostrzeżenia.

Praca domowa:

  1. Jaki wpływ może mieć władza despotyczna na podległego jej człowieka? Sformułuj odpowiedź, w której odwołasz się do Dziadów części III Adama Mickiewicza oraz wybranego utworu literackiego.
    Ćwiczenie 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

  • Dziady, spektakl Telewizji Polskiej z 1983 roku, dostępny na platformie: vod.tvp.pl

  • Mikołaj Sokołowski, Nikt tylko Mickiewicz, Gdańsk 2008.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Animacja”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się