Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Podstawowe pojęcia w chemii organicznej.

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

3) stosuje pojęcia: homolog, szereg homologiczny, wzór ogólny, izomeria konstytucyjna (szkieletowa, położenia, grup funkcyjnych); rozpoznaje i klasyfikuje izomery.

Zakres rozszerzony

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

3) stosuje pojęcia: homolog, szereg homologiczny, wzór ogólny, rzędowość w związkach organicznych, izomeria konstytucyjna (szkieletowa, położenia, grup funkcyjnych), stereoizomeria (izomeria geometryczna, izomeria optyczna); rozpoznaje i klasyfikuje izomery.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• określa, czym jest chemia organiczna;

• definiuje najważniejsze pojęcia w chemii organicznej;

• analizuje mapę pojęć dotyczącą pojęć w chemii organicznej i posługuje się tymi pojęciami.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika bateria;

• gra dydaktyczna;

• mapa pojęć.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smarftony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak;

• aplikacja Kahoot!, Quizziz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej okładkę e‑materiału, na której przestawiony jest notes oraz filiżanka z kawą, po czym zadaje pytania: „Co wchodzi w skład kawy? Z czego wykonany jest papier”? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje. Następnie nauczyciel wyjaśnia, że kofeina wchodząca w skład kawy, czy celuloza wchodząca w skład papieru są cząsteczkami organicznymi.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie odpowiadają na pytanie, z jakimi związkami organicznymi spotkali się w życiu codziennym, zgłaszając swoje propozycje. (np. alkohole, aceton w zmywaczu do paznokci).

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału i samodzielnie analizują tekst. W trakcie analizy tekstu uczniowie wpisują do zeszytu wszystkie trudne pojęcia (uznane przez nich). Po wyznaczonym czasie nauczyciel zapisuje na tablicy hasło „chemia organiczna”. Uczniowie dopisują kolejno hasła (pojęcia trudne), które wiążą się z tym terminem (łączą je liniami i strzałkami). Nauczyciel tłumaczy uczniom trudne terminy. Na podstawie utworzonej mapy pojęciowej uczniowie wskazują główny cel lekcji i najważniejsze terminy do zapamiętania. Następnie dzielą się wrażeniami (co było dla nich trudne, a co ich zaskoczyło).

2. Analiza medium bazowego „mapa pojęć”. Uczniowie w parach porównują przedstawioną mapę pojęć z mapą wykonaną wspólnie z nauczycielem na lekcji. Następnie wspólnie rozwiązują zadania do medium.

3. Gra dydaktyczna. Nauczyciel przygotowuje karteczki z pojęciami. Uczniowie losują po dwie karteczki. Uczniowie wykorzystują informacje pozyskane wcześniej na lekcji oraz mogą korzystać z e‑materiału. Zadaniem uczniów jest przedstawienie pojęcia drugiej osobie z pary, a ta ma odgadnąć co to za pojęcie. W trakcie pracy uczniów nauczyciel monitoruje ich wypowiedzi. Koryguje ewentualne błędy.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania od najłatwiejszych. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Podczas rozwiązywania zadań uczniowie budują modele cząsteczek.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania lub może stworzyć quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot! lub Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów: co to są homologi? Jakie wiązania występują w związkach organicznych?

2. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

2. Argumenty za i przeciw na temat „Chemia organiczna szansą czy zagrożeniem dla współczesnego świata?”

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „mapa pojęć” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania w temacie.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

2. Nauczyciel przygotowuje karteczki z pojęciami do gry dydaktycznej.

3. Podręczniki do dyspozycji na lekcji:

• R. T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna, Warszawa 1985.