Autor: Zuzanna Szewczyk

Przedmiot: biologia

Temat: Cechy i mechanizmy odporności nabytej

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym jest odporność nabyta.

• Przedstawisz cechy i mechanizmy odporności nabytej.

• Rozróżnisz odporność wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą) oraz komórkową i humoralną,

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• dyskusja;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem;

• prezentacja;

• analiza tekstu źródłowego.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat układu odpornościowego człowieka oraz podziału odporności.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel, odwołując się do wiedzy uczniów zdobytej na wcześniejszych zajęciach, pyta, jakie elementy tworzą układ odpornościowy człowieka i jaka jest ich rola. Następnie zadaje uczniom pytanie, czy pamiętają, według jakich kryteriów dokonuje się klasyfikacji odporności. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, koryguje ewentualne błędy.

2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o odczytanie tematu i wprowadzenia do e‑materiału, a następnie stawia tezę: „Odporność nabyta czynna jest długotrwała, a odporność nabyta bierna – krótkotrwała”. Prosi uczniów o znalezienie w toku lekcji argumentów za lub przeciw tej tezie.

3. Nauczyciel przedstawia cele lekcji i określa kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią z sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu – każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”.

2. Nauczyciel wyświetla film pt. „Cechy i mechanizmy odporności nabytej”. Następnie prosi uczniów, aby rozwiązali polecenie nr 1 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, czym jest odporność swoista) i polecenie nr 2 (w którym mają za zadanie wymienić rodzaje przeciwciał i opisać ich funkcję) oraz spróbowali odpowiedzieć na utworzone przez siebie pytania.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Każda z nich – na podstawie e‑materiału i dostępnych źródeł internetowych – przygotowuje prezentację na jeden z następujących tematów:

   • grupa I – rola limfocytów w odpowiedzi odpornościowej nabytej;

   • grupa II – przebieg odpowiedzi komórkowej;

   • grupa III – przebieg odpowiedzi humoralnej;

   • grupa IV – podział odporności nabytej.

4. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.

5. Nauczyciel prosi uczniów o ustosunkowanie się do tezy postawionej na początku lekcji: „Odporność nabyta czynna jest długotrwała, a odporność nabyta bierna – krótkotrwała”. Uzasadniają swoją odpowiedź (ćwiczenie nr 6 w sekcji „Sprawdź się”).

6. Uczniowie tworzą niewielkie, 3- lub 4‑osobowe zespoły i wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, dlaczego podanie surowicy immunizowanego zwierzęcia leczyło zwierzęta zakażone tężcem lub błonicą) oraz ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie opisać sposób działania przeciwciał), odnoszące się do tekstu źródłowego. Następnie wskazany zespół prezentuje przygotowane odpowiedzi. Klasa ocenia ich poprawność. Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie odpowiadają na pytania sformułowane na początku lekcji.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 5.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., Biologia Campbella, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• Encyklopedia szkolna. Biologia, red. M. Stęplewska, R. Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

Film może być wykorzystany także na lekcji traktującej ogólnie o odporności człowieka.