Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Hamlet jako jeden z najważniejszych bohaterów literatury światowej. Hamletowskie monologi

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

12. wykorzystuje formę projektu w przygotowaniu i prezentowaniu oraz popularyzowaniu swoich zainteresowań i osiągnięć;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje postać Hamleta, analizując jego wypowiedzi i korzystając ze wskazówek zawartych w wykładzie stanowiącym część e‑materiału,
analizuje motywy postępowania Szekspirowskiego bohatera,
opisuje różne interpretacje aktorskie monologów Hamleta,
tworzy syntetyczne notatki, utrwalając wiedzę zdobytą podczas lekcji.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi zainteresowane tematem osoby o przygotowanie filmu z różnymi wykonaniami monologów Hamleta. Podpowiada uczniom, by pamiętali o interpretacjach w oryginalnej wersji językowej (np. Kennetha Branagha) czy wykonaniu Teresy Budzisz‑Krzyżanowskiej ze Starego Teatru w Krakowie. Oczywiście najciekawsze będą propozycje samodzielnie wyszukane przez uczniów. Istotny będzie również ich montaż i ewentualny komentarz twórcy prezentacji. Nauczyciel zapowiada, że praca uczniów zostanie oceniona.
Wszystkim uczniom poleca zapoznanie się z blokiem tekstowym lekcji Hamlet jako jeden z najważniejszych bohaterów literatury światowej. Hamletowskie monologi

Faza wprowadzająca:

Lekcja rozpoczyna się od obejrzenia i wysłuchania teatralnych (filmowych, radiowych) fragmentów monologów Hamleta przygotowanych przez uczniów. Nauczyciel prosi następnie uczestników zajęć o krótką refleksję i odpowiedź na dwa wstępne pytania: Kim jest Hamlet? Dlaczego ta postać‑ikona istnieje w świadomości kulturowej od tylu wieków? Uczniowie dzielą się swoimi przemyśleniami, a jedna osoba notuje najcelniejsze odpowiedzi na tablicy.
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Odpowiedzi na pytanie: kim jest Hamlet poszukuje także prof. Mirosław Kocur w miniwykładzie, który jest częścią e‑materiału. Nauczyciel wyświetla film edukacyjny i prosi uczniów, by podczas jego oglądania notowali najważniejsze informacje w formie haseł i cytatów z wykładu. Następnie prosi wybrane osoby, by przedstawiły swoje refleksje. Uzupełnia je, dbając, by uczniowie zwrócili uwagę na to, że Hamlet może być kim innym dla prostego odbiorcy (mścicielem) i dla człowieka o szerszych horyzontach (filozofem). Uczniowie powinni także zanotować następujące hasła: studium człowieka wewnętrznego, teatr patrzony od środka człowieka.
Uczniowie, w parach, wykonują następnie polecenie 2 zamieszczone w sekcji Film edukacyjny, które stanowi podsumowanie tej części lekcji.
Ćwiczenia 4 i 5 z sekcji Sprawdź się uczniowie również wykonują w parach. Ponieważ dotyczą one interpretacji aktorskiej i teatru, mogą się odnieść do prezentacji z początku lekcji oraz do wykładu prof. M. Kocura. Nauczyciel sprawdza odpowiedzi wybranych grup, a następnie poleca wykonanie ćw. 1, 2 , 3; uczniowie pracują indywidualnie, a następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu nauczyciel wraca do pytania, które padło na początku lekcji: kim jest Hamlet, ale rozszerza je o drugie pytanie: jakie są motywy jego działania? Ostatnie pytania, zamykające lekcję, mogą brzmieć: Jakie inne postaci literackie można by nazwać ikoną? Dlaczego? Czy pamiętacie jakieś ważne słowa, które wypowiedziały? Kto wygłasza najsłynniejszy monolog w literaturze polskiej?

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćw. 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Juliusz Kleiner, Istota utworu dramatycznego, w: Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.
Sławomir Świontek, Znak, tekst i odbiorca w teatrze, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.
Hamlet Williama Shakespeare’a w reż. Waldemara Modestowicza, słuchowisko radiowe

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się