Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Nawiązania do kultury średniowiecza w wierszu Mirona Białoszewskiego Stara pieśń na Binnarową

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

5) zna, rozumie i funkcjonalnie wykorzystuje biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia i aforyzmy obecne w polskim dziedzictwie kulturowym;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

10) rozumie pojęcie parafrazy, parodii i trawestacji, wskazuje ich wzorce tekstowe; wykorzystuje te pojęcia w interpretacji utworu literackiego;

13) rozumie i określa związek wartości poznawczych, etycznych i estetycznych w utworach literackich.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

analizuje wiersz Stara pieśń nad Binnarową Mirona Białoszewskiego,
wskazuje nawiązania do kultury średniowiecznej w wierszu Białoszewskiego,
charakteryzuje odniesienia do folkloru, które pojawiają się w wierszu,
doskonali umiejętność interpretowania utworów poetyckich.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Nawiązania do kultury średniowiecza w wierszu Mirona Białoszewskiego Stara pieśń na Binnarową”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z utworem poetyckim zawartym w e‑materiale: Stara pieśń na Binnarową. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście biograficznym i/lub historycznoliterackim. Nauczyciel poleca również wysłuchanie audiopowtórki zamieszczonej w e‑materiale.
Przekład intersemiotyczny – wirtualny spacer. Nauczyciel proponuje zainteresowanym osobom przygotowanie wirtualnego spaceru po starych drewnianych kościołach podobnych do opisanego przez Białoszewskiego. Prosi także, by spacerowi towarzyszyło odtworzenie średniowiecznych pieśni religijnych, m.in. Bogurodzicy (patrz: materiały dodatkowe).

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel podaje temat lekcji oraz określa jej cele.
Zajęcia rozpoczynają się od wirtualnego spaceru przygotowanego przez uczniów. Po jego zakończeniu nauczyciel odtwarza nagranie wiersza Stara pieśń na Binnarową zamieszczone w e‑materiale. Prosi, by uczniowie, słuchając, wychwycili i zanotowali nawiązania do Bogurodzicy. Mogą także zanotować swoje pierwsze wrażenia, jakie wywołuje w nich wiersz.
Nauczyciel pyta: Jaki jest świat przedstawiony przez Białoszewskiego w wierszu Stara pieśń na Binnarową? Jaki nastrój panuje w tym utworze? Uczniowie odpowiadają swobodnie, posługując się odpowiednimi cytatami.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi, by uczniowie wykonali w parach polecenia 1 i 2 z sekcji „Audiopowtórka”.
Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Każda z nich ma do wykonania inne zadanie:
Grupa I: polecenie 1 z sekcji „Audiopowtórka”,
Grupa II: polecenie 2 z sekcji „Audiopowtórka”.
Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują jej efekty, a nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.
Jako podsumowanie zajęć uczniowie wspólnie wykonują ćw. 2 z sekcji „Audiopowtórka”. Nauczyciel moderuje ich dyskusję.

Praca domowa:

Przypomnij sobie inne utwory poetyckie Mirona Białoszewskiego. Zastanów się, czym różni się ich forma od formy wiersza Stara pieśń na Binnarową. Zanotuj odpowiedź w kilku zdaniach.

Materiały pomocnicze:

Bożena Chrząstowska, Autor - dzieło - poetyka. Problemy interpretacji w szkole, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Bogurodzica w wykonaniu chóru pod dyr. Włodzimierza Szymańskiego, Ninateka; Gaude Mater Polonia w wykonaniu chóru pod dyr. Joachima Gudela, Ninateka, Chrystus zmartwychwstan jest w wykonaniu chóru dominikanów, dostępny w internecie.
Wirtualny spacer po kościele w Binarowej, Małopolski Instytut Kultury, dostępny w internecie.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych” do podsumowania lekcji.

Audiobook