Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Jak z węglowodorów otrzymać alkohol lub fenol?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

9) planuje ciągi przemian pozwalających otrzymać alkohol lub fenol z odpowiedniego węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia metody otrzymywania alkoholi monohydroksylowych i polihydrooksylowych oraz fenolu;

• porównuje metody otrzymywania alkoholi i fenoli;

• proponuje ciąg przemian, pozwalających otrzymać alkohol lub fenol z odpowiedniego węglowodoru i zapisuje odpowiednie równania reakcji.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna;

• strategia problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących;

• eksperyment chemiczny;

• z użyciem e‑podręcznika.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odwołuje uczniów do e‑materiału i prosi o wyszukanie informacji do następujących pytań: jaką prostą metodą można otrzymać etanole z etenu? Czy fenole otrzymuje się w ten sam sposób, co alkohole? Czy do pozyskania alkoholi i fenoli można wykorzystać węglowodory? Uczniowie dyskutują.

2. Przedstawienie tematu: „Jak z węglowodorów otrzymać alkohol lub fenol?” i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie na forum klasy wymieniają się posiadanymi informacjami na temat alkoholi i fenoli. Informacje poprawne, proponowane przez uczniów, będą zapisywane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów, wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują treści w e‑materiale dotyczące metod i sposobów otrzymywania alkoholi i fenoli. Po minionym czasie chętni uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykładowe równania reakcji otrzymywania alkoholi i fenoli, które proponuje nauczyciel. Nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną zapisów na tablicy i ewentualnie wyjaśniają niezrozumiałe kwestie.

2. Uczniowie w parach pracują z wykorzystaniem wirtualnego laboratorium, wykonując zawarte tam polecenia. Uczniowie uzupełniają wirtualny dzienniczek formułując problem badawczy, hipotezę, przebieg doświadczenia, obserwacje i wnioski. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, wspiera ich, wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Chętni uczniowie na forum przedstawiają wyniki pracy, a nauczyciel weryfikuje je pod kątem poprawności.

3. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie alkoholi z węglowodorów” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym (karta pracy ucznia). Nauczyciel z pomocą wybranych uczniów – asystentów przeprowadza doświadczenia. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki przygotowane przez nauczyciela na stole laboratoryjnym. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich. Każdy uczeń samodzielnie ma postawić problem badawczy, hipotezę, a następnie opisać przebieg doświadczenia, obserwacje zaproponować równanie reakcji chemicznej oraz wnioski.

4. Przedstawienie wyników. Chętne lub wybrane przez prowadzącego osoby przedstawiają efekty swojej pracy na forum klasy i zapisują poprawne odpowiedzi na tablicy. Nauczyciel uzupełnia oraz wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jakie są sposoby otrzymywania fenolu? Jak otrzymujemy alkohol? Co określa reguła Markownikowa? Czym jest metoda kumenowa?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

   • Przypomniałem/łam sobie, że...

   • Co było dla mnie łatwe...

   • Czego się nauczyłem/łam...

   • Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują zadania zawarte w zestawie ćwiczeń – nierozwiązane podczas lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): jakie są sposoby otrzymywania fenolu? Jakimi metodami można otrzymać alkohol? Czy z alkenu można otrzymać alkohol? Co określa reguła Markownikowa? Na czym polega metoda kumenowa?

2. Doświadczenie chemiczne:

Szkło i sprzęt laboratoryjny potrzebny do doświadczeń są opisane przy każdym doświadczeniu w e‑materiale.

Odczynniki chemiczne potrzebne do doświadczeń są opisane przy każdym doświadczeniu w e‑materiale.

Instrukcje do doświadczeń są opisane przy doświadczeniach w e‑materiale.

3. Karta pracy ucznia:

4. Karty charakterystyk substancji chemicznych.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Medium w sekcji „Wirtualne laboratorium – I” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Jak z węglowodorów otrzymać alkohol lub fenol?”.