Dla nauczyciela
Autor: Gabriela Iwińska
Przedmiot: Chemia
Temat: Jak z węglowodorów otrzymać alkohol lub fenol?
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:
9) planuje ciągi przemian pozwalających otrzymać alkohol lub fenol z odpowiedniego węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne
Uczeń:
przedstawia metody otrzymywania alkoholi monohydroksylowych i polihydrooksylowych oraz fenolu;
porównuje metody otrzymywania alkoholi i fenoli;
proponuje ciąg przemian, pozwalających otrzymać alkohol lub fenol z odpowiedniego węglowodoru i zapisuje odpowiednie równania reakcji.
Strategie nauczania:
strategia asocjacyjna;
strategia problemowa.
Metody i techniki nauczania:
analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;
dyskusja;
technika zdań podsumowujących;
eksperyment chemiczny;
z użyciem e‑podręcznika.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel odwołuje uczniów do e‑materiału i prosi o wyszukanie informacji do następujących pytań: jaką prostą metodą można otrzymać etanole z etenu? Czy fenole otrzymuje się w ten sam sposób, co alkohole? Czy do pozyskania alkoholi i fenoli można wykorzystać węglowodory? Uczniowie dyskutują.
Przedstawienie tematu: „Jak z węglowodorów otrzymać alkohol lub fenol?” i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie na forum klasy wymieniają się posiadanymi informacjami na temat alkoholi i fenoli. Informacje poprawne, proponowane przez uczniów, będą zapisywane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów, wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Uczniowie samodzielnie analizują treści w e‑materiale dotyczące metod i sposobów otrzymywania alkoholi i fenoli. Po minionym czasie chętni uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykładowe równania reakcji otrzymywania alkoholi i fenoli, które proponuje nauczyciel. Nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną zapisów na tablicy i ewentualnie wyjaśniają niezrozumiałe kwestie.
Uczniowie w parach pracują z wykorzystaniem wirtualnego laboratorium, wykonując zawarte tam polecenia. Uczniowie uzupełniają wirtualny dzienniczek formułując problem badawczy, hipotezę, przebieg doświadczenia, obserwacje i wnioski. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, wspiera ich, wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Chętni uczniowie na forum przedstawiają wyniki pracy, a nauczyciel weryfikuje je pod kątem poprawności.
Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie alkoholi z węglowodorów” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym (karta pracy ucznia). Nauczyciel z pomocą wybranych uczniów – asystentów przeprowadza doświadczenia. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki przygotowane przez nauczyciela na stole laboratoryjnym. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich. Każdy uczeń samodzielnie ma postawić problem badawczy, hipotezę, a następnie opisać przebieg doświadczenia, obserwacje zaproponować równanie reakcji chemicznej oraz wnioski.
Przedstawienie wyników. Chętne lub wybrane przez prowadzącego osoby przedstawiają efekty swojej pracy na forum klasy i zapisują poprawne odpowiedzi na tablicy. Nauczyciel uzupełnia oraz wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jakie są sposoby otrzymywania fenolu? Jak otrzymujemy alkohol? Co określa reguła Markownikowa? Czym jest metoda kumenowa?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują zadania zawarte w zestawie ćwiczeń – nierozwiązane podczas lekcji.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): jakie są sposoby otrzymywania fenolu? Jakimi metodami można otrzymać alkohol? Czy z alkenu można otrzymać alkohol? Co określa reguła Markownikowa? Na czym polega metoda kumenowa?
Doświadczenie chemiczne:
Szkło i sprzęt laboratoryjny potrzebny do doświadczeń są opisane przy każdym doświadczeniu w e‑materiale.
Odczynniki chemiczne potrzebne do doświadczeń są opisane przy każdym doświadczeniu w e‑materiale.
Instrukcje do doświadczeń są opisane przy doświadczeniach w e‑materiale.
Karta pracy ucznia:
Karty charakterystyk substancji chemicznych.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Medium w sekcji „Wirtualne laboratorium – I” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Jak z węglowodorów otrzymać alkohol lub fenol?”.