Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Mityzacja rzeczywistości w opowiadaniach Brunona Schulza cz. I – Motyw Księgi

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Lektura obowiązkowa
22) Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe;
Zalecane dzieła teatralne i filmowe
17) Sanatorium pod klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozróżnia pojęcia mitu i mityzacji;

  • wyjaśnia w jaki sposób Bruno Schulz dokonuje mityzacji rzeczywistości w prozie;

  • przedstawia porządek przekształceń porządku czasowego i przestrzennego w prozie B. Schulza;

  • analizuje związek między kulturą popularną a mityzacją, którą dostrzegał w swoich czasach Bruno Schulz;

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • ekspozycja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji:

Przed lekcją

Nauczyciel może przed lekcją zaproponować uczniom lekturę wybranych fragmentów książki profesora Jerzego Jarzębskiego: Schulzowskie miejsca i znaki, Gdańsk 2016 – w wersji książkowej lub przedstawionych w niniejszym materiale. Stopień trudności tekstu wskazuje, że jest on przeznaczony dla uczniów o wyższych kompetencjach literaturoznawczych.

Faza wprowadzająca

  1. Na początku lekcji nauczyciel pyta uczniów o rozróżnienie pojęć: mitu i mityzacji. Sugeruje, że oba rzeczowniki, co prawda, odnoszą się do pojęcia samego mitu, ale jeden z nich oznacza działanie, którego w swojej twórczości dokonywał między innymi Bruno Schulz. W następnym kroku odsyła uczniów do słownika w sekcji „Przeczytaj”, by mogli zapoznać się z definicjami i etymologią tych pojęć.

  2. Nauczyciel informuje uczniów, że będą zajmowali się mityzacją rzeczywistości w twórczości Brunona Schulza. Po zapoznaniu ich z „Wprowadzeniem” do lekcji i przedstawieniu jej celów, zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

  1. Nauczyciel poleca uczniom zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”, a w szczególności z audiobookiem prezentującym fragment eseju Mityzacja rzeczywistości Brunona Schulza. Cały zespół klasowy omawia wykładnię twórczości B. Schulza.

  2. Uczniowie słuchają nagrania z sekcji „Audiobook” i w ogólnoklasowej dyskusji zestawiają treść opowiadania Noc wielkiego sezonu z propozycją interpretacyjną profesora Jerzego Jarzębskiego. Wykonują polecenia w tej sekcji. W tym miejscu koncentrują swoją uwagę przede wszystkim na znaczeniu czasu w prozie drohobyczanina.

  3. Przed rozpoczęciem pracy z drugim multimedium („Filmem edukacyjnym”) nauczyciel może zaprezentować uczniom kilka reklam prasowych (ulotek reklamowych) z okresu międzywojnia. To posłuży jako wstęp do pracy nad tematyką poruszaną przez dr. Piotra Marciuszka w filmie: Bruno Schulz a reklama. Po krótkiej ogólnoklasowej rozmowie (może dotyczyć różnic przekazu z reklamą współczesną) uczniowie zapoznają się z treścią wykładu i poszukują związków między mityzacją rzeczywistości a kulturą popularną, której oceny dokonywał już w swoim czasie Bruno Schulz. Wykonują polecenia do multimedium „Film edukacyjny”.

Faza podsumowująca

Nauczyciel powraca do pojęcia mityzacji i mitu. Pyta uczniów o cel, w jakim pisarze stosują mityzację w swoich tekstach: Czy to zabieg, który oddala, czy przybliża do prawdziwego świata? Nauczyciel może podkreślić okoliczności, w których tworzył Bruno Schulz: międzywojnie, pogłębiający się antysemityzm w Europie, postępująca choroba ojca. Problemy, z którymi borykał się pisarz zostały przedstawione w nieoczywisty, metaforyczny sposób w jego prozie.

Praca domowa:

W ramach pracy domowej uczniowie mogą napisać liczącą co najmniej 200 słów recenzję filmu: Sanatorium pod klepsydrą w reżyserii Jerzego Hasa z 1973 roku.

Materiały dodatkowe:

  • Anna Kaszuba‑Dębska, Bruno. Epoka genialna, Kraków 2020.

  • Mityzacja rzeczywistości. Bruno Schulz 1892‑1942. Wystawa ze zbiorów Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, red. T. Dunin, H. Kosienkowska, Lublin 2002.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium do przygotowania się do drugiej lekcji związanej z mitologizacją rzeczywistości w prozie Brunona Schulza: Mityzacja rzeczywistości w opowiadaniach Brunona Schulza cz. II. Przestrzeń

Audiobook