Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Zmiany klimatu a ekstremalne zjawiska atmosferyczne
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy klasa I lub zakres rozszerzony klasa IV
Podstawa programowa
Zakres podstawowy:
III. Atmosfera: czynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy klimatów.
Uczeń:
przedstawia piękno, potęgę oraz dynamikę zmian zachodzących w atmosferze, wyjaśnia przyczyny tych zmian, ukazuje ich zagrożenia i skutki w formie prezentacji fotograficzno‑opisowej.
Zakres rozszerzony:
XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.
Uczeń:
wyjaśnia powstawanie geozagrożeń meteorologicznych i klimatycznych (tropikalne cyklony, trąby powietrzne, pustynnienie, zmiany klimatu.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
zna i charakteryzuje czynniki wpływające na zmiany klimatu,
charakteryzuje ekstremalne zjawiska atmosferyczne,
wykazuje związki między zmianami klimatu a ekstremalnymi zjawiskami atmosferycznymi.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: dyskusja, burza mózgów, mapa mentalna/plakat, metody operatywne (praca z e‑materiałem)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca zbiorowa
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik
Materiały pomocnicze:
G.D. Roth, Pogoda i klimat, Świat Książki, Warszawa 2000.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę lekcji – pogadanka: jakie czynniki wpływają na zróżnicowanie klimatyczne na Ziemi? czy te czynniki mogą ulegać zmianom? czy mogą wywoływać katastrofalne dla człowieka skutki?
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel wymienia rodzaje czynników wpływających na globalne zmiany klimatu (astronomiczne, astrofizyczne, hydrologiczne, tektoniczne, antropogeniczne, sejsmologiczne i wulkaniczne), zapisuje je na tablicy w taki sposób, aby uczniowie mogli później przykleić małe karteczki do danej grupy czynników.
Podział uczniów na grupy 4‑osobowe, każda otrzymuje po 6 karteczek samoprzylepnych (po jednej do każdej grupy czynników).
Uczniowie starają się dla każdej grupy czynników dopisać konkretne przykłady ich wpływu na zmiany klimatu – zapisują je na otrzymanych małych karteczkach.
Następnie uczniowie przyklejają swoje kartki do tablicy (zapisany przykład do danej grupy czynników).
Analiza, selekcja przykładów, dyskusja na ich temat. Jeżeli uczniowie nie podali przykładów wpływu do jakiejś grupy czynników, podaje je nauczyciel.
W dyskusji przy wpływie działalności człowieka pojawić powinien się wzrost efektu cieplarnianego; podkreślenie, że wulkany również mogą przyczynić się (w sposób naturalny) do pogłębiania tego procesu.
Nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z tekstem e‑materiału dotyczącym efektu cieplarnianego.
Pracując w grupach, uczniowie analizują przyczyny i skutki efektu cieplarnianego; ich dalszym zadaniem jest utworzenie ciągu przyczynowo‑skutkowego, który przedstawi, w jaki sposób te zmiany klimatyczne wpływają na powstawanie ekstremalnych zjawisk atmosferycznych, a przez to na życie i działalność człowieka.
Uczniowie na dużych arkuszach papieru, dyskutując, tworzą plakaty przedstawiające ciągi przyczynowo‑skutkowe (wpływ zmian klimatu na występowanie ekstremalnych zjawisk atmosferycznych i ich przykładowe skutki).
Nauczyciel przypomina, że uczniowie mogą korzystać z e‑materiału i innych dostępnych źródeł informacji.
Po upływie określonego przez nauczyciela czasu przedstawiciele grup omawiają swoje plakaty
Dyskusja na forum klasy o skutkach zmian klimatu.
Faza podsumowująca
Nauczyciel wskazuje uczniom do wykonania wybrane ćwiczenia z e‑materiału (do indywidualnej pracy).
Następnie podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami; ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było dla nich ciekawe, nowe, trudne i gdzie mogą wykorzystać zdobytą na lekcji wiedzę.
Praca domowa
Korzystając z różnych źródeł informacji, podaj przykłady wystąpienia w Polsce trąb powietrznych w ciągu dwóch ostatnich lat. Zapisz warunki atmosferyczne, które poprzedziły wystąpienie zjawiska.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny można wykorzystać przy powtórzeniu treści z działu III. (Atmosfera), zakres podstawowy.
Można go wykorzystać podczas lekcji z zakresu rozszerzonego dotyczących problemów środowiskowych współczesnego świata (dział XVIII).