Autor: Michał Sempołowicz

Przedmiot: historia

Temat: Hebrajczycy w Palestynie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wskazuje tereny, z których wywodzą się Żydzi;

• analizuje zmiany granic pierwszego państwa żydowskiego;

• przedstawia wydarzenia z historii starożytnego Izraela.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel wprowadza w problematykę lekcji: Obecnie najczęściej spotykamy się z nazwą „Palestyna” w znaczeniu „Autonomia Palestyńska”, znajdująca się w granicach państwa Izrael (nauczyciel nawiązuje do posiadanej już przez uczniów wiedzy dotyczącej Palestyny). W starożytności była to nazwa pasa lądu na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. W religii żydowskiej tereny te określa się mianem kraju Kanaan lub Ziemią Obiecaną.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rysuje na tablicy oś czasu obejmującą okres od XX‑XVIII w. p.n.e. do II w. n.e. Informuje: Dziś zajmiemy się pierwszymi dwoma tysiącami lat historii Żydów w Palestynie.

2. Nauczyciel pokazuje mapę Żyznego Półksiężyca. Nawiązuje do wiedzy uczniów z wcześniejszych lekcji: był to obszar ziemi uprawnej ciągnący się od Mezopotamii w stronę Egiptu. Wyjaśnia, że na terenie Mezopotamii osiedliły się plemiona semickie, z których wywodzą się Żydzi.

3. Nauczyciel przedstawia najważniejsze wydarzenia z historii starożytnego Izraela. Prosi uczniów o nanoszenie wydarzeń na osi czasu na tablicy. Prezentuje mapy z e‑materiałów. Wydarzenia:

• wędrówka plemion semickich z Mezopotamii w kierunku Morza Śródziemnego i osiedlenie się w Kanaanie,

• przeniesienie się do Egiptu; tzw. niewola egipska.

4. Nauczyciel przeprowadza z uczniami krótką dyskusję dotyczącą znaczenia trwającej 40 lata wędrówki z Egiptu do Kanaanu dla ukształtowania się narodu żydowskiego. Następnie omawia kolejne wydarzenia, m.in. powrót z Egiptu do Kanaanu, utworzenie pierwszego państwa (Dawid, Salomon), rozpad państwa na Izrael i Judę,podbój Izraela przez Asyrię, podbój Judy przez Babilonię, niewola babilońska, rządy Seleucydów, powstanie Machabeuszy, wojna z Rzymem z lat 66–70 r., powstanie Szymona Bar Kochby.

5. Praca z multimedium („Linia chronologiczna”). Uczniowie w parach zapoznają się z wydarzeniami, a następnie wykonują oba polecenia. Wybrana lub wskazana para przedstawia swoje odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą dopowiadać swoje propozycje i uzupełniać wypowiedź.

6. Nauczyciel dzieli uczniów na 4‑osobowe grupy i zapowiada, że przeprowadzą w grupach analizę SWOT dotyczącą pozostania przez Żydów w Palestynie po stłumieniu powstania Szymona Bar Kochby lub udania się na inne tereny, gdzie nie groziły takie ograniczenia i represje ze strony Rzymu jak w Palestynie. Wyniki pracy w grupach są omawiane przez całą klasę.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi wybraną osobę o krótkie przypomnienie najważniejszych zagadnien omówionych na zajęciach. Zwraca uwagę na zmieniającą się przynależność państwową Palestyny (brak własnego państwa Żydów) oraz okoliczności, w jakich doszło do powstania diaspory. Zadaje uczniom pytanie o znaczenie Palestyny dla Żydów.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.

Praca domowa

Wykonaj ćwiczenia 2, 6 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Atlas miejsc biblijnych, tłum. P. Jankowski, A. Makowiecka‑Siudut, Bielsko‑Biała 1999.

Biblia i jej kultura. Stary Testament, pod red. Michela Quesnela i Philippe Grusona, tł. Jolanta Domańska‑Gruszka, Anna Loba, Patrycja Tomczak, red. nauk. Julian Warzecha, Ząbki 2008.

Biblia Tysiąclecia Online, Poznań 2003. Tekst oparty na IV wydaniu Biblii Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum w Poznaniu, tekst dostępny: biblia.deon.pl.

Historia Żydów. Trzy tysiące lat samotności, red. Leszek Będkowski, „Polityka” (wydanie specjalne), 1/2008.

P. Johnson, Historia Żydów, Kraków 2000.

M. Liverani, Nie tylko Biblia. Historia starożytnego Izraela, przekł. Jakub Puchalski,  red. nauk. Łukasz Niesiołowski‑Spanò, Warszawa 2010.

Ł. Niesiołowski‑Spanò, Dziedzictwo Goliata. Filistyni i Hebrajczycy w czasach biblijnych, Toruń 2012.

A. Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, przeł. O. Zienkiewicz, Warszawa 2014.

A. Unterman, Żydzi. Wiara i życie, przeł. Janusz Zabierowski, Warszawa 2005.

J. Warzecha, Historia dawnego Izraela, Warszawa 2005.

Żydowski Instytut Historyczny, „Polski Słownik Judaistyczny”, tekst dostępny: www.jhi.pl.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się z linią chronologiczną przed lekcją, tak aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 1: Sąd Salomona, Gaspar de Crayer, ok. 1620; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 2: Saul, Ernst Josephson; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 3: Dawid i Goliat, Caravaggio; domena publiczna, Wikimedia Commons.