Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Myśl jest to zdanie sensowne. Ludwig Wittgenstein – poglądy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• przedstawia postać i omawia poglądy Ludwiga Wittgensteina;

• analizuje stanowisko Wittgensteina na temat roli języka;

• ocenia wpływ Wittgensteina na rozwój filozofii europejskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja;

• praca z tekstem;

• esej filozoficzny.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat lekcji i cele zajęć, które wyświetla przy użyciu tablicy interaktywnej lub rzutnika, oraz wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Czy najważniejsze problemy filozoficzne można sprowadzić do problemów językowych? Czego dowiedzieliście się o Ludwigu Wittgensteinie i jego poglądach?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”, jeśli nauczyciel – na podstawie raportu na platformie – uważa, że przygotowanie uczniów jest wystarczające, może pominąć tę czynność. Uczniowie indywidualnie zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”. Klasa dzieli się na dwa zespoły, a zespoły mogą podzielić się na 2‑4-osobowe grupy. Zespół pierwszy pracuje z nagraniem nr 1, zespół drugi – z nagraniem nr 2. Nauczyciel odczytuje polecenia do audiobooków:
   a. dla zespołu 1: Czym są granice myślenia? Czy istnieje możliwość ich wytyczenia? Do czego zmierza wywód Wittgensteina? Spróbuj zrekonstruować główne tezy jego ontologii.
   b. dla zespołu 2: Zrekonstruuj różne określenia gier językowych. Co według ciebie jest kluczowe dla zrozumienia zasady gier przedstawionych przez autora „Dociekań”? Podaj i wytłumacz jedną z gier językowych przedstawionych w cytowanych fragmentach.
   Praca wszystkich grup nad odpowiedziami na pytania.

3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Prezentacja TED”. Każdy uczeń pracuje indywidualnie, samodzielnie przygotowując odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani lub chętni uczniowie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

4. Uczniowie w tych samych grupach, w których pracowali wcześniej, projektują grę językową podobną do opisanych przez Ludwiga Wittensteina. Prezentacja projektów i ich omówienie na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Wittgensteina droga poszukiwania zrozumienia rzeczywistości. Rozwiń tę myśl w formie eseju, korzystając z cytowanych fragmentów z dzieł autora Dociekań.

Materiały pomocnicze:

• Wolniewicz B., Rzeczy i fakty. Wstęp do pierwszej filozofii Wittgensteina, Warszawa 1968.

• Gellner E., Słowa i rzeczy czyli nie pozbawiona analizy krytyka filozofii lingwistycznej, przedmową opatrzył Bertrand Russell, Warszawa 1984.

• Wołos M., Koncepcja ‘gry językowej’ Wittgensteina w świetle badań językoznawczych, Kraków 2002.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.