Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Monika Piechowicz‑Kruk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Wyznaczanie szerokości geograficznej na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony: II. Obserwacje astronomiczne i współczesne badania Wszechświata: wysokość górowania Słońca, wyznaczanie współrzędnych geograficznych, fazy Księżyca, zaćmienia Słońca i Księżyca, osiągnięcia badawcze w eksploracji Wszechświata.
Uczeń:
2) wyznacza współrzędne geograficzne dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń oraz obliczeń różnicy czasu słonecznego.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
oblicza szerokość geograficzną na podstawie informacji o wysokości górowania Słońca i strony świata, po której ono góruje lub kierunku cienia rzucanego przez gnomon,
wyznacza w terenie (w przybliżeniu) szerokość geograficzną miejsca, w którym się znajduje na podstawie wysokości górowania Słońca,
rozróżnia rodzaje zmierzchów na podstawie informacji o wysokości Słońca na sferze niebieskiej oraz własnych obserwacji.
Strategie nauczania: konektywizm
Metody nauczania: burza mózgów, miniwykład, pogadanka, grafika interaktywna, plakaty, gadająca ściana, mapa myśli, dyskusja „za i przeciw”
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach/praca w grupach, plenum
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy lub tablety, atlas, mapa świata, fotografie różnych typów zmierzchu
Materiały pomocnicze:
B.J. Brinkworth, Energia słoneczna w służbie człowieka, tłum. M. Zubrzycka‑Nowak, PWN, Warszawa 1979.
W.A. Nowak, Oświetlenie Ziemi w ujęciu graficznym z komentarzem pomocnym w nauczaniu geografii, „Prace Geograficzne” 1981, IX.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Pierwszej grupie daje kartkę z zadaniem o treści: „Kiedy Słońce zawsze góruje po południowej stronie nieba? Uzasadnij swoja tezę”, a drugiej grupie: „Kiedy Słońce zawsze góruje po północnej stronie nieba? Uzasadnij swoją tezę”.
Uczniowie, stosując metodę „burzy mózgów”, ustalają wnioski z dyskusji i zapisują na kartkach argumenty. Po 10 minutach nauczyciel rozpoczyna dyskusję do postawionej tezy: „Słońce zawsze góruje po południowej stronie nieba” i rozpoczyna dyskusję.
Każda grupa podaje argumenty „za i przeciw”, używając mapy fizycznej świata. Nauczyciel zapisuje argumenty na tablicy.
Po dyskusji uczniowie zapoznają się z treścią wstępu do e‑materiału. Następnie razem z nauczycielem konfrontują swoje argumenty i nauczyciel kończy to ćwiczenie pogadanką.
Po pogadance nauczyciel podsumowuje zebrane informacje i przedstawia temat lekcji. Uczniowie zapoznają się z celami lekcji.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z blokiem Przeczytaj. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Każda grupa wybiera lidera i opracowuje plakat metodą „mapy myśli” będący odpowiedzią do zadania o treści: „Udowodnij, że da się obliczyć szerokość geograficzną na podstawie wysokości górowania Słońca”. Uczniowie pracują z materiałem bloku tematycznego z e‑materiału i wykonują zawarte tam polecenia, a wnioski zapisują na plakacie.
Po przygotowaniu prac nauczyciel wywiesza na ścianie plakaty. Następnie uczniowie prezentują i omawiają przygotowany poster, a reszta klasy może zadawać pytania i porównywać odpowiedzi z własnymi spostrzeżeniami.
Nauczyciel pokazuje uczniom fotografie przedstawiające różne rodzaje zmierzchu. Wyjaśnia, że zjawisko to związane jest z wysokością górowania Słońca.
Na plenum uczniowie wspólnie zapoznają się z treściami grafiki interaktywnej i rozwiązują kolejne ćwiczenia. Nauczyciel podsumowuje zebrane informacje w formie miniwykładu.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami. Wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału. Uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑materiału.
Omówienie wyników ćwiczeń. Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i oczywistości w temacie oraz o to, co było nową wiedzą dla uczniów. Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.
Praca domowa
Wybierz miejsce na mapie świata i na podstawie przykładów z lekcji oblicz jego szerokość geograficzną, zaznaczając to miejsce na schematycznej mapie świata.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Grafika interaktywna może zostać wykorzystana podczas zajęć na temat wyznaczania długości geograficznej na podstawie obliczeń różnicy czasu słonecznego. Może posłużyć także podczas lekcji na temat skutków ruchu obrotowego Ziemi.