SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Monika Piechowicz‑Kruk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Wyznaczanie szerokości geograficznej na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony: II. Obserwacje astronomiczne i współczesne badania Wszechświata: wysokość górowania Słońca, wyznaczanie współrzędnych geograficznych, fazy Księżyca, zaćmienia Słońca i Księżyca, osiągnięcia badawcze w eksploracji Wszechświata.

Uczeń:

2) wyznacza współrzędne geograficzne dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń oraz obliczeń różnicy czasu słonecznego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• oblicza szerokość geograficzną na podstawie informacji o wysokości górowania Słońca i strony świata, po której ono góruje lub kierunku cienia rzucanego przez gnomon,

• wyznacza w terenie (w przybliżeniu) szerokość geograficzną miejsca, w którym się znajduje na podstawie wysokości górowania Słońca,

• rozróżnia rodzaje zmierzchów na podstawie informacji o wysokości Słońca na sferze niebieskiej oraz własnych obserwacji.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: burza mózgów, miniwykład, pogadanka, grafika interaktywna, plakaty, gadająca ściana, mapa myśli, dyskusja „za i przeciw”

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach/praca w grupach, plenum

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy lub tablety, atlas, mapa świata, fotografie różnych typów zmierzchu

Materiały pomocnicze:

• B.J. Brinkworth, Energia słoneczna w służbie człowieka, tłum. M. Zubrzycka‑Nowak, PWN, Warszawa 1979.

• W.A. Nowak, Oświetlenie Ziemi w ujęciu graficznym z komentarzem pomocnym w nauczaniu geografii, „Prace Geograficzne” 1981, IX.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Pierwszej grupie daje kartkę z zadaniem o treści: „Kiedy Słońce zawsze góruje po południowej stronie nieba? Uzasadnij swoja tezę”, a drugiej grupie: „Kiedy Słońce zawsze góruje po północnej stronie nieba? Uzasadnij swoją tezę”.

• Uczniowie, stosując metodę „burzy mózgów”, ustalają wnioski z dyskusji i zapisują na kartkach argumenty. Po 10 minutach nauczyciel rozpoczyna dyskusję do postawionej tezy: „Słońce zawsze góruje po południowej stronie nieba” i rozpoczyna dyskusję.

• Każda grupa podaje argumenty „za i przeciw”, używając mapy fizycznej świata. Nauczyciel zapisuje argumenty na tablicy.

• Po dyskusji uczniowie zapoznają się z treścią wstępu do e‑materiału. Następnie razem z nauczycielem konfrontują swoje argumenty i nauczyciel kończy to ćwiczenie pogadanką.

• Po pogadance nauczyciel podsumowuje zebrane informacje i przedstawia temat lekcji. Uczniowie zapoznają się z celami lekcji.

Faza realizacyjna

• Uczniowie zapoznają się z blokiem Przeczytaj. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Każda grupa wybiera lidera i opracowuje plakat metodą „mapy myśli” będący odpowiedzią do zadania o treści: „Udowodnij, że da się obliczyć szerokość geograficzną na podstawie wysokości górowania Słońca”. Uczniowie pracują z materiałem bloku tematycznego z e‑materiału i wykonują zawarte tam polecenia, a wnioski zapisują na plakacie.

• Po przygotowaniu prac nauczyciel wywiesza na ścianie plakaty. Następnie uczniowie prezentują i omawiają przygotowany poster, a reszta klasy może zadawać pytania i porównywać odpowiedzi z własnymi spostrzeżeniami.

• Nauczyciel pokazuje uczniom fotografie przedstawiające różne rodzaje zmierzchu. Wyjaśnia, że zjawisko to związane jest z wysokością górowania Słońca.

• Na plenum uczniowie wspólnie zapoznają się z treściami grafiki interaktywnej i rozwiązują kolejne ćwiczenia. Nauczyciel podsumowuje zebrane informacje w formie miniwykładu.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami. Wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału. Uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑materiału.

• Omówienie wyników ćwiczeń. Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i oczywistości w temacie oraz o to, co było nową wiedzą dla uczniów. Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.

Praca domowa

• Wybierz miejsce na mapie świata i na podstawie przykładów z lekcji oblicz jego szerokość geograficzną, zaznaczając to miejsce na schematycznej mapie świata.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Grafika interaktywna może zostać wykorzystana podczas zajęć na temat wyznaczania długości geograficznej na podstawie obliczeń różnicy czasu słonecznego. Może posłużyć także podczas lekcji na temat skutków ruchu obrotowego Ziemi.