Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Pierwsze powstania kozackie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje organizację społeczności Kozaków;

• przedstawia relacje łączące Kozaków z Rzecząpospolitą;

• wyjaśnia przyczyny i opisuje przebieg pierwszych powstań kozackich;

• opisuje politykę polskich królów wobec Kozaków.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć, przejście do wspólnego ustalenia kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Linia chronologiczna”). Uczniowie pracują w parach. Analizują treść polecenia 3: „Czy twierdzenie prof. Władysława Tomkiewicza, że Rzeczpospolita mogła zaprowadzić spokój na Ukrainie jedynie przez zniszczenie Kozaczyzny lub stworzenie jej odpowiednich warunków bytu, jest uzasadnione w świetle powyższych źródeł? Uzasadnij swoje zdanie”. Uczniowie dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane pary omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel prezentuje multimedia. Tym razem uczniowie pracując w grupach czteroosobowych, przygotowują odpowiedź do polecenia 3: „Opisz, czym był i czemu służył rejestr Kozaków”, a następnie do polecenia 5: „Scharakteryzuj politykę królów polskich wobec Kozaków”. Po wyznaczonym czasie wybrane grupy odczytują swoje odpowiedzi na forum. Inni uczniowie uzupełniają informacje. Nauczyciel pilnuje porządku pracy.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się/nauczyłam się…

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2011.

W.A. Serczyk, Na Dalekiej Ukrainie, Kraków 1984.

Z. Wójcik, Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków 1989.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Linia chronologiczna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.