Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Od czego zależy moc kwasów fluorowcowodorowych?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

11) przedstawia i uzasadnia zmiany mocy kwasów fluorowcowodorowych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje przebieg dysocjacji jonowej na podstawie równań dysocjacji elektrolitycznej oraz analizuje wartości stałych dysocjacji kwasów fluorowcowodorowych;

• na podstawie wartości stałych dysocjacji, decyduje który z kwasów fluorowcowodorowych jest najsilniejszy, a który najsłabszy;

• uzasadnia moc kwasów fluorowcowodorowych na podstawie elektroujemności oraz promienia atomowego fluorowca;

• szereguje kwasy fluorowcowodorowe według wzrastającej mocy.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• audiobook;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• modele czaszowe odwzorowujące promienie atomowe;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Czy wszystkie kwasy fluorowcowodorowe dysocjują w jednakowym stopniu?”.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: „Od jakich czynników zależy moc kwasów 17. grupy układu okresowego pierwiastków chemicznych?”. Nauczyciel może zapisać propozycje uczniów na tablicy.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel rozdaje uczniom modele czaszowe – jeden na parę. Za pomocą modeli, uczniowie mają za zadanie skonstruować następujące cząsteczki: HF, HCl, HBr, HI.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom karty wzorów maturalnych CKE (patrz materiały pomocnicze). Uczniowie, na podstawie wartości stałych dysocjacji, wnioskują o mocy kwasów fluorowcowodorowych. Powrót do zapisu równań dysocjacji jonowej i skonfrontowanie poprawności ich zapisu – zwrócenie uwagi na ilość strzałek z podaniem interpretacji (jeżeli zajdzie potrzeba należy poprawić).
   (HF < HCl < HBr < HI)

3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy na podstawie zbudowanych modeli kulkowo‑pręcikowych można wyjaśnić, od czego zależy moc kwasów fluorowcowodorowych? (Modele czaszowe odwzorowują promienie atomowe. Im większy promień atomowy fluorowca, tym odległość od jego jądra do jądra atomu wodoru jest większa, więc cała cząsteczka łatwiej ulega dysocjacji. Im w większym stopniu zachodzi dysocjacja, tym kwas fluorowcowodorowy jest mocniejszy).

4. Nauczyciel wskazuje również na drugą zależność dotyczącą mocy kwasów fluorowcowodorowych i zadaje uczniom pytanie „Jaki jeszcze czynnik wpływa na moc kwasów fluorowcowodorowych?”. Jeżeli uczniowie mają trudność z udzieleniem odpowiedzi, mogą skorzystać z informacji w e‑materiale.

5. Powrót do fazy wstępnej i skonfrontowanie wypowiedzi wcześniejszych uczniów z tym, czego uczniowie dowiedzieli się podczas lekcji – porównanie wypowiedzi uczniów z nabytymi informacjami.

6. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie słuchają audiobooka, zawartej w e‑materiale pt.: Od czego zależy moc kwasów fluorowcowodorowych?, a następnie wykonują ćwiczenia.

2. Uczniowie, na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może być wykorzystany przez nauczyciela w ramach metody lekcji odwróconej, a przez uczniów w fazie przygotowywania się do lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień.

2. Nauczyciel może wydrukować jeden egzemplarz na parę uczniów stałej dysocjacji wybranych kwasów w roztworach wodnych w temperaturze 25°C. Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki:

   cke.gov.pl